Śnięte ryby w Odrze. Pierwszy alarm

Polska żyła tematem katastrofy ekologicznej Odry w wakacje zeszłego roku. W rzece zaczęły pojawiać się znaczne ilości śniętych ryb, a kolejne instytucje ostrzegały, aby ludzie powstrzymali się od wędkowania i innych czynności rekreacyjnych nad Odrą aż do wyjaśnienia sytuacji.

Martwe ryby wyławiano z rzeki kilogramami i tonami – robili to nie tylko strażacy, lecz także wędkarze. Ci drudzy na pierwsze śnięte ryby w Odrze trafiali już w lipcu 2022 roku. Z kolei pierwsze oficjalne komunikaty od służb zaczęły pojawiać się dopiero w sierpniu. Czemu zwlekano?

Katastrofa ekologiczna w Odrze. Zbyt późna reakcja

Sam premier Mateusz Morawiecki przyznał, że reakcja odpowiednich służb była zbyt późna. „Sytuacji, z którą mamy do czynienia, w żaden sposób nie można było przewidzieć, ale z pewnością reakcja odpowiednich służb mogła nastąpić szybciej” – oświadczył Morawiecki.

Poinformował, że w związku z tym podjął decyzję o dymisji szefa Wód Polskich Przemysława Dacy i szefa Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Michała Mistrzaka.

Kto lub co zatruło Odrę? Polski raport

18 sierpnia 2022 roku powołano zespół ekspertów, który zajął się wyjaśnianiem przyczyny katastrofy ekologicznej w Odrze. W marcu tego roku opublikowano raport, w którym wskazano na bezpośredni powód zatrucia rzeki. Jest nim toksyczny zakwit tzw. „złotej algi”.

Zatrucie Odry bada także Prokuratura Okręgowa we Wrocławiu. Do tej pory jednak nikomu nie przedstawiono zarzutów w tej sprawie.

UE i Niemcy o zatruciu Odry

Raportów dotyczących katastrofy ekologicznej Odry było więcej – swój przedstawiła także Unia Europejska. W publikacji poinformowano, że katastrofa dotyczyła 500 km Odry, z której wyłowiono 360 ton ryb. Zasugerowano, że do zatrucia przyczynił się człowiek.

W raporcie napisano co prawda, że za katastrofę odpowiada toksyczny zakwit alg. Mimo to był on możliwy m.in. dzięki wysokiemu zasoleniu wody, które zostało „prawdopodobnie spowodowane, przynajmniej częściowo, zrzutami ścieków przemysłowych o dużej zawartości soli, np. z działalności górniczej”.

Na winę człowieka wskazuje także raport niemiecki. Naukowcy z Instytutu Ekologii Słodkowodnej i Rybactwa Śródlądowego, choć co prawda piszą o silnej toksynie wytwarzanej przez glony, to zaznaczają, że „nie jest to zjawisko naturalne, ale zdecydowanie problem spowodowany przez człowieka”.

Rząd zapowiada nowoczesny monitoring

Z uwagi na katastrofę ekologiczną w Odrze rząd zapowiedział szereg działań mających na celu uniknięcie podobnej sytuacji w przyszłości. Wśród składanych obietnic znalazł się nowoczesny system monitorowania wód powierzchniowych.

 – Będziemy budować sieć stacji monitorujących i badawczych, które by wykorzystywały techniki teledetekcji, techniki satelitarne, alerty środowiskowe i cały system wczesnego ostrzegania – dodała.

W tym samym czasie ogłoszono, że na synchronizację i pełną cyfryzację systemu monitorowania jakości wód powierzchniowych na terenie całej Polski zostanie przeznaczonych 250 mln zł.

Monitoring Odry – trwa montaż urządzeń

Ministerstwo Klimatu i Środowiska poinformowało Demagoga, że umowa wykonawcza została podpisana z Instytutem Rybactwa Śródlądowego – Państwowym Instytutem Badawczym. Jak pisze resort:

Projekt ten nie jest więc zakończony. Obecnie działa pilotażowy całodobowy monitoring Odry. W komunikacie poinformowano, że „badania prowadzone są przy użyciu automatycznych sond pomiarowych i odbywają się w ośmiu reprezentatywnych miejscach na rzece”.

W wiadomości dla Demagoga Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapewnia, że Odra jest najlepiej przebadaną rzeką w Europie. Jak czytamy, tylko od 26 lipca 2022 roku do 11 lipca 2023 roku wykonano 60 tys. analiz.

W związku z tym wypowiedź Małgorzaty Tracz oceniamy jako fałszywą. Chociaż rząd nie zrealizował w pełni swojej obietnicy, to projekt nowoczesnego monitoringu rzek jest w trakcie realizacji.

Czeka nas kolejna katastrofa ekologiczna w Odrze?

Co jakiś czas pojawiają się informacje o wyłowieniu kolejnych śniętych ryb. W kwietniu tego roku zwołano sztab kryzysowy w związku z wyłowieniem 100 kg martwych zwierząt ze Zbiornika Czernica, który ma bezpośrednie połączenie z Odrą. Wyniki badań wskazały na podwyższoną ilość „złotej algi” w wodzie.

Z kolei w czerwcu śnięte ryby wyłowiono z kanału na Międzyodrzu. W próbkach wody nie wykryto jednak „złotej algi”. Na razie nie można mówić o kolejnej katastrofie w Odrze, ale przypomnijmy, że naukowcy nie wykluczają takiego scenariusza.