Edukacja 
Ekologia 
Energetyka 
Fact-checking 
Klimat 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
Wypowiedzi
[AKTUALIZACJA] Czy Jan Paweł II potępiał pedofilię? Sprawdzamy prawo kościelne
12 min czytania
Sprawdzamy wypowiedzi polityków i osób publicznych pojawiające się w przestrzeni medialnej i internetowej. Wybieramy wypowiedzi istotne dla debaty publicznej, weryfikujemy zawarte w nich informacje i przydzielamy jedną z pięciu kategorii ocen.
12 min czytania
[AKTUALIZACJA] Czy Jan Paweł II potępiał pedofilię? Sprawdzamy prawo kościelne
[AKTUALIZACJA] Czy Jan Paweł II potępiał pedofilię? Sprawdzamy prawo kościelne
W nowym Kodeksie prawa kanonicznego, wprowadzonym 40 lat temu, za pontyfikatu Jana Pawła II, pedofilia została przeniesiona z grupy przestępstw najcięższych do pospolitych.
Manipulacja
Wypowiedź uznajemy za manipulację, gdy zawiera ona informacje wprowadzające w błąd lub naginające/przeinaczające fakty, w szczególności poprzez:
- pominięcie ważnego kontekstu,
- wykorzystywanie poprawnych danych do przedstawienia fałszywych wniosków,
- wybiórcze wykorzystanie danych pasujących do tezy (cherry picking),
- używanie danych nieporównywalnych w celu uzyskania efektu podobieństwa lub kontrastu,
- wyolbrzymienie swoich dokonań lub umniejszenie roli adwersarza,
- pozamerytoryczne sposoby argumentowania.
Manipulacja
Wypowiedź uznajemy za manipulację, gdy zawiera ona informacje wprowadzające w błąd lub naginające/przeinaczające fakty, w szczególności poprzez:
- pominięcie ważnego kontekstu,
- wykorzystywanie poprawnych danych do przedstawienia fałszywych wniosków,
- wybiórcze wykorzystanie danych pasujących do tezy (cherry picking),
- używanie danych nieporównywalnych w celu uzyskania efektu podobieństwa lub kontrastu,
- wyolbrzymienie swoich dokonań lub umniejszenie roli adwersarza,
- pozamerytoryczne sposoby argumentowania.
Aktualizacja 24.03.2023
- W Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 można było znaleźć kanon 2359, na podstawie którego za wykroczenie przeciwko szóstemu przykazaniu z osobą małoletnią poniżej 16 roku życia groziło zawieszenie, pozbawienie urzędu, obłożenie infamią, a w ostateczności wydalenie ze stanu duchownego.
- W Kodeksie z 1983 wprowadzonym za czasów Jana Pawła II wprowadzono kanon 1395, wedle którego wykroczenie przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą małoletnią powinno być karane sprawiedliwymi karami, włączając w to wydalenie ze stanu duchownego. Wśród kar wymieniono zawieszenie w obowiązkach, obłożenie infamią, pozbawienie urzędu, beneficjum, godności i funkcji.
- Najważniejszą zmianą było przeniesienie zapisów z trzech paragrafów i utworzenie dwóch – bardziej ogólnych. Pomimo uproszczenia zapisów, ogólny wydźwięk pozostał ten sam. W obu Kodeksach główną karą pozostawało zawieszenie lub też – w przypadku ciągłego trwania w grzechu – wydalenie ze stanu duchownego.
- Zarówno w 1917, jak i w 1983 pozostaje stwierdzenie „kary sprawiedliwe” (w 1917 jako „kary odpowiednie”). W Kodeksie brakuje podziału na przestępstwa „pospolite” i „najcięższe”.
- Nowy Kodeks Prawa Kanonicznego nie złagodził przepisów dotyczących pedofilii wśród duchownych, w związku z czym oceniamy wypowiedź jako manipulację.
Wersja przed aktualizacją
- Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 roku przewidywał w kanonie 1 395, że za wykroczenie przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą małoletnią powinno być karane sprawiedliwymi karami, włączając w to wydalenie ze stanu duchownego. Wśród kar wymieniono zawieszenie w obowiązkach, obłożenie infamią, pozbawienie urzędu, beneficjum, godności i funkcji.
- Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku, wydany za pontyfikatu Jana Pawła II pozostawił kanon 1 395 w tym samym brzmieniu. Po nowelizacjach za pedofilię przewidziano pozbawienie urzędu, sprawiedliwe kary lub wydalenie ze stanu duchownego.
- W Kodeksie brakuje podziału na przestępstwa „pospolite” i „najcięższe”.
- Sprawiedliwe kary grożą również za inne wykroczenia, takie jak fałszowanie dokumentów kościelnych, składanie fałszywych zeznań i naruszanie dobrego imienia innej osoby, jak i uzurpowanie sobie urządów kościelnych. Natomiast, za niektóre inne przewinienia przewidziano kary cenzury lub ekskomuniki (np. za niezgodne z prawem czerpanie zysku z ofiar mszalnych oraz złamanie tajemnicy spowiedzi).
- Za pontyfikatu Jana Pawła II wydany został dokument „Sacramentorum sanctitatis tutela”, w którym krzywdę wyrządzoną dziecku w sferze seksualnej określono jednym z najcięższych przestępstw kościelnych.
- Przepisy sankcjonujące pedofilię w Kodeksie prawa kanonicznego faktycznie nie przewidują tak dużych kar jak za inne przewinienia, jednak nie doszło do zmiany w tym zakresie zarówno w Kodeksie z 1917 roku, jak i z 1983 roku. Ponadto w innym dokumencie Jan Paweł II uznał pedofilię za jedno z najcięższych przestępstw. Na tej podstawie oceniamy wypowiedź jako manipulację.
Sejm debatuje nad problemem pedofilii
Na ostatnim posiedzeniu sejmowym 15 listopada 2022 roku powrócił problem przestępstw seksualnych popełnianych na osobach poniżej 15. roku życia. Posłowie debatowali nad wniesieniem poprawek do ustawy z 30 sierpnia 2019 roku, na mocy której powołano Państwową Komisję do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15.
Wśród zaproponowanych przez prezydenta zmian w ustawie znalazły się rozwiązania mające usprawnić działanie komisji i wykluczyć trudności w interpretacji aktu prawnego.
Senyszyn krytycznie o Kościele Katolickim
W trakcie debaty sejmowej Joanna Senyszyn wykorzystała okazję do przywołania problemu pedofilii w Kościele katolickim. Powołując się na lipcowy raport z prac Państwowej Komisji, posłanka podkreśliła, że to właśnie duchowni stanowią największą grupę zawodową wśród zgłaszanych sprawców przestępstw.
Przedstawicielka Polskiej Partii Socjalistycznej oskarżyła Kościół o bagatelizowanie problemu, upatrując źródło tego kryzysu w decyzjach podjętych za pontyfikatu Jana Pawła II. Jej zdaniem za czasów polskiego papieża pedofilię uznano w prawie kanonicznym za „przestępstwo pospolite”, za które grożą mniejsze kary niż za współżycie z osobą dorosłą.
Z innej naszej analizy dowiesz się więcej o tym, jakie kary spotykają księży – pedofilii oraz jak wielu z nich jest wydalanych ze stanu kapłańskiego.
Aktualizacja 24.03.2023
W poprzedniej wersji analizy w nieprawidłowy sposób przytoczyliśmy treść kodeksu z 1917 roku. Po wiadomości od czytelnika postanowiliśmy przeprowadzić ponowną analizę wypowiedzi.
Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 roku jest dostępny w języku łacińskim. Przepisy dotyczące pedofilii znajdziemy w rozdziale XIV „Przestępstwa przeciwko życiu, wolności, mieniu, dobremu imieniu i dobrym obyczajom”. W kanonie 2359 czytamy:
„§1. Duchownych w konkubinach świętych, świeckich lub zakonnych, bezskutecznie upomnianych, należy zmusić do wycofania się z niedozwolonego konkubinatu i naprawienia zgorszenia przez zawieszenie od władzy boskiej, pozbawienie owoców urzędu, beneficjum i godności, z zachowaniem przepisów kanonów 2176-2181.
§2. Jeżeli z małoletnimi poniżej szesnastego roku życia dopuścili się wykroczenia przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu albo cudzołóstwa, gwałtu, bestialstwa, sodomii, lubieżności, kazirodztwa z krewnymi lub powinowatymi pierwszego stopnia, zostaną zawieszeni, uznani za niesławnych, pozbawieni urzędów, korzyści, godności lub funkcji, o ile takie posiadają, a w poważniejszych przypadkach są usuwani ze stanu duchownego.
§3. Jeśli w inny sposób naruszyli szóste przykazanie Dekalogu, powinni zostać ukarani odpowiednimi karami, stosownie do wagi sprawy, nie wyłączając pozbawienia urzędu lub funkcji, zwłaszcza jeśli sprawują pieczę nad duszami”.
W wyniku wprowadzenia nowego Kodeksu w 1983 roku wykreślono kanon 2359. Przepisy przeniesiono do rozdziału V „Przestępstwa przeciwko specjalnym obowiązkom”. W jego miejsce kwestię pedofilii wśród kapłanów zaczął regulować kanon 1395 o następującej treści:
§ 1. Duchowny konkubinariusz poza wypadkiem, o którym w kan. 1394, oraz duchowny trwający w innym grzechu zewnętrznym przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu, wywołującym zgorszenie, winien być ukarany suspensą, do której, gdy mimo upomnienia trwa w przestępstwie, można stopniowo dodawać inne kary, aż do wydalenia ze stanu duchownego.
§ 2. Duchowny, który w inny sposób wykroczył przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu, jeśli jest to połączone z użyciem przymusu lub gróźb, albo publicznie lub z osobą małoletnią poniżej lat szesnastu, powinien być ukarany sprawiedliwymi karami, nie wyłączając w razie potrzeby wydalenia ze stanu duchownego.
Jak więc widać treść tych kanonów została częściowo zmieniona. Najważniejszą zmianą jest przeniesienie zapisów z trzech paragrafów i utworzenie dwóch – bardziej ogólnych. Pomimo uproszczenia zapisów ogólny wydźwięk pozostał ten sam. W obu Kodeksach główną karą pozostaje zawieszenie lub też – w przypadku ciągłego trwania w grzechu – wydalenie ze stanu duchownego.
Zarówno w 1917, jak i w 1983 pojawia się stwierdzenie „kary sprawiedliwe” (w 1917 jako „kary odpowiednie”). Nigdzie również nie wspomniano o złagodzeniu kary za pedofilię. Pozostają one de facto takie same jak w 1917. W wersji ustanowionej za czasów Jana Pawła II jedynie zrezygnowano z wyliczenia kar, przedstawiono je bardziej ogólnie, nie zmienia to więc oceny wypowiedzi, którą uznajemy za manipulację.
Koniec aktualizacji 24.03.2023
Kodeks prawa kanonicznego karze za pedofilię
Senyszyn powołała się na ogłoszony przez Jana Pawła II Kodeks prawa kanonicznego z 25 stycznia 1983 roku. Zastąpił on poprzedni dokument, a mianowicie Kodeks prawa kanonicznego z 1917 roku, przyjęty za czasów Benedykta XV.
Wcześniej pedofilia była sankcjonowana w ramach kanonu 1 395 § 2, który znajdziemy w dziale „Przestępstwa przeciwko specjalnym obowiązkom”. Przepis brzmiał następująco:
„Duchowny, który w inny sposób wykroczył przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu, jeśli jest to połączone z użyciem przymusu lub gróźb, albo publicznie lub z osobą małoletnią poniżej lat szesnastu, powinien być ukarany sprawiedliwymi karami, nie wyłączając w razie potrzeby wydalenia ze stanu duchownego”.
Oprócz tego w starym Kodeksie mogliśmy znaleźć kanon 2 359, na podstawie którego wykroczenie przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą małoletnią (jak również cudzołóstwa, gwałtu, zoofilii, sodomii, rozpusty, kazirodztwa) grozi zawieszenie w obowiązkach, obłożenie infamią, pozbawienie urzędu, beneficjum, godności i funkcji, a w najcięższych przypadkach – usunięcie ze stanu duchownego. W nowym Kodeksie, utworzonym za czasów Jana Pawła II, brzmienie kanonu 1 395 pozostało takie samo i należał on do tego samego działu. Dopiero po nowelizacjach stosowny kanon przeniesiony został do działu „Przestępstwa przeciwko życiu, godności i wolności człowieka” i znajdziemy go pod numerem 1 398. Jak czytamy:
„Pozbawieniem urzędu i innymi sprawiedliwymi karami, nie wyłączając wydalenia ze stanu duchownego, jeżeli na to wskazuje dany przypadek, powinien być ukarany duchowny:
- który popełnił przestępstwo przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z małoletnim lub z osobą, która na stałe używa rozumu tylko w ograniczonym zakresie, lub z osobą, której prawo przyznaje taką samą ochronę;
- który uwodzi albo nakłania małoletniego albo osobę, która na stałe używa rozumu tylko w ograniczonym zakresie, albo osobę, której prawo przyznaje taką samą ochronę, do ukazywania się w sposób pornograficzny lub do uczestniczenia w rzeczywistych bądź symulowanych przedstawieniach pornograficznych”.
„Sprawiedliwe kary” również za inne przestępstwa
Zarówno Kodeks z 1917, jak i 1983 roku przewidywał „sprawiedliwe kary” dla duchownych dopuszczających się czynów pedofilskich. W obu przypadkach oskarżonemu groziło również wydalenie ze stanu duchownego, a po nowelizacjach Kodeksu z 1983 roku dodano również karę pozbawienia urzędu.
Faktycznie, niedookreślone pojęcie „sprawiedliwych kar” stosuje się również do innych, mniejszych przewinień. Przykładowo „sprawiedliwe kary” grożą osobom angażującym się w fałszowanie dokumentów kościelnych (kanon 1 391), składanie fałszywych zeznań i naruszanie dobrego imienia innej osoby (kanon 1 390), jak i uzurpowanie sobie urządów kościelnych (kanon 1 381).
Niemniej jednak w przypadku innych przewinień, mniejszych niż pedofilia, kodeks przewiduje surowsze kary. Dla przykładu: na podstawie kanonu 1 385 za niezgodne z prawem czerpanie zysku z ofiar mszalnych grozi kara cenzury – ekskomuniki, suspensy lub interdyktu, a za naruszenie tajemnicy spowiedzi grozi natomiast ekskomunika, czyli wykluczenie z Kościoła (kanon 1 388).
Późniejsze akty kościelne piętnowały zjawisko pedofilii
W 1992 roku, czyli za pontyfikatu Jana Pawła II, ukazał się Katechizm Kościoła Katolickiego. W art. 2 389 napisano:
„Do kazirodztwa zbliżone są nadużycia seksualne popełniane przez dorosłych na dzieciach lub młodzieży powierzonych ich opiece. Grzech ten jest jednocześnie gorszącym zamachem na integralność fizyczną i moralną młodych, którzy będą nosić jego piętno przez całe życie, oraz pogwałceniem odpowiedzialności wychowawczej”.
Papież uznał pedofilię za jedno z najcięższych przestępstw
Kolejnym dokumentem, który wszedł w życie za czasów polskiego papieża, było wydane w 2001 roku „Sacramentorum sanctitatis tutela”. Na jego podstawie krzywdę wyrządzoną dziecku w sferze seksualnej uznano za jedno z najcięższych przestępstw kościelnych. W Sacramentorum wiek zabroniony wynosił 18 lat, a nie jak poprzednio 16. Po wprowadzonych zmianach czytamy w dokumentach kościelnych, że:
„§ 1. Najcięższymi przestępstwami przeciw obyczajom, które osądza tylko Kongregacja Nauki Wiary, są:
- przestępstwo przeciw szóstemu przykazaniu Dekalogu, popełnione przez duchownego z nieletnim poniżej osiemnastego roku życia; w tym numerze zrównana jest z nieletnim osoba, która trwale jest niezdolna posługiwać się rozumem;
- nabywanie albo przechowywanie, lub rozpowszechnianie w celach lubieżnych materiałów pornograficznych, przedstawiających nieletnich poniżej czternastego roku życia, przez duchownego – w jakikolwiek sposób i za pomocą jakiegokolwiek urządzenia.
§ 2. Duchowny popełniający przestępstwa, o których mowa w § 1, winien być ukarany odpowiednio do wagi przestępstwa, nie wyłączając wydalenia lub pozbawienia urzędu„.
Po zmianach wprowadzonych za Jana Pawła II wszystkie przypadki wykorzystania seksualnego nieletnich podlegają jurysdykcji Watykanu i muszą być zgłaszane do Kongregacji Nauki Wiary. Jak czytamy:
„Jeśli ordynariusz lub hierarcha otrzyma wiadomość, przynajmniej prawdopodobną, o popełnieniu przestępstwa zastrzeżonego, po przeprowadzeniu badania wstępnego winien powiadomić o tym Kongregację Nauki Wiary, która z wyjątkiem ewentualnego zastrzeżenia dla siebie sprawy z powodu szczególnych okoliczności) wskazuje ordynariuszowi lub hierarsze sposób postępowania”.
Swoje stanowisko w tej sprawie zajęła także Komisja Episkopatu Polskiego. Duchowni stanęli w jego obronie i przypomnieli działalność Jana Pawła II w zwalczaniu pedofilii.
Prawo państwowe i europejskie sankcjonuje pedofilię
Podstawowym aktem prawnym w Polsce, który określa kary za pedofilię, jest Kodeks karny. Art. 200 przewiduje karę od 2 do 12 lat pozbawienia wolności za obcowanie seksualne z osobą poniżej 15. roku życia.
Oprócz tego w skali europejskiej obowiązują Konwencja Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych oraz Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE z 13 grudnia 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej.
Wspieraj niezależność!
Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.
Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci
Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej
Sprawdź!
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
