Poseł Porozumienia i wiceminister w przedsiębiorczości i technologii Marcin Ociepa 29 stycznia 2021 roku był gościem programu „Gość Wydarzeń”. W trakcie rozmowy stwierdził, że aby zliberalizować prawo aborcyjne, należałoby zmienić konstytucję, co możliwe jest tylko i wyłącznie przez referendum. 

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji

Prawo aborcyjne w Polsce reguluje ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Warunki dopuszczalności aborcji wymienione zostały w art. 4a. W ciągu całej historii swojego obowiązywania ustawa ta była dwukrotnie przedmiotem orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Pierwszy raz miało to miejsce w 1997 roku, kiedy to TK uznał za niekonstytucyjną przesłankę mówiącą o dopuszczalności aborcji w razie „trudnych warunków życiowych lub trudnej sytuacji osobistej” kobiety ciężarnej. Orzeczenie to było przedmiotem naszej osobnej analizy.

Z kolei w wyroku z dnia 22 października 2020 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z konstytucją zapisu przewidującego możliwość aborcji w sytuacji, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskażą na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu (tzw. przesłanka embriopatologiczna/eugeniczna).

Zgodnie z obecnym brzmieniem ustawy aborcja możliwa jest tylko w dwóch przypadkach:

Ponieważ Trybunał orzekł już o niezgodności z konstytucją dwóch z czterech przesłanek aborcyjnych, aby potencjalnie przywrócić ich obowiązywanie, potrzebna byłaby nowelizacja nie samej ustawy, ale całej konstytucji.

Procedura zmiany konstytucji

Procedurę zmiany Konstytucji RP reguluje jej art. 235, w którym czytamy:

Referendum w sprawie zmiany konstytucji

Zgodnie z art. 235 ust. 6 w przypadku, gdy ustawa o zmianie konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 (czyli: jedna piąta ustawowej liczby posłów, Senat lub prezydent) mogą zażądać w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.

Podsumowanie

Marcin Ociepa poprawnie zauważył, że obecnie, aby zliberalizować prawo aborcyjne, należałoby zmienić konstytucję, jednak błędnie stwierdził, że jest to możliwe tylko i wyłącznie poprzez referendum. Zgodnie z konstytucją jedna piąta ustawowej liczby posłów, Senat lub prezydent mogą (a więc nie muszą) zażądać przeprowadzenia referendum zatwierdzającego zmiany w konstytucji. Przeprowadzenie takiego referendum nie jest więc obowiązkiem wynikającym konstytucji. W związku z tym wypowiedź oceniamy jako manipulację.