Wydarzenia na wschodniej granicy

8 listopada na granicy polsko-białoruskiej, w pobliżu przejścia granicznego w Kuźnicy Białostockiej, zaczęły gromadzić się grupy migrantów, które usiłowały przedostać się do Polski. Szacunki polskich służb wskazują, że wzdłuż granicy mogło znajdować od 3 do 4 tys. migrantów.

Grupa migrantów znajduje się obecnie w okolicach Kuźnicy pic.twitter.com/w5VxXp9QqQ

— Ministerstwo Obrony Narodowej ?? (@MON_GOV_PL) November 8, 2021

W związku z poniedziałkowymi wydarzeniami na granicy przebywało 12 tys. polskich żołnierzy. Najnowsze doniesienia wskazują jednak już na 13 tys. osób pilnujących granicy z Białorusią. Jak dotychczas polskie władze nie skorzystały z pomocy Frontexu, w odróżnieniu od Litwy i Łotwy, gdzie wysłano unijnych funkcjonariuszy.

Wypowiedzi polityków obozu rządzącego mogą sugerować, że w najbliższym czasie Polska nie będzie skłonna wnioskować o taką pomoc. Wiceszef MSWiA na Twitterze stwierdził, że polska Straż Graniczna (SG) jest znacznie liczniejsza niż Frontex.

Frontex to 1 300 urzędników. Polska Straż Graniczna liczy 16 000 f-szy. Pomaga jej 10 000 żołnierzy i @PolskaPolicja . Frontex na Litwę wysłał kontyngent 60 osobowy, w tym kilkunastu polskich Strażników Granicznych. https://t.co/kk4z42KksV

— Maciej Wąsik ?? (@WasikMaciej) November 8, 2021

W podobnym tonie wypowiedział się szef resortu spraw wewnętrznych Mariusz Kamiński, oznajmiając, że: „My nie musimy prosić Frontexu o pomoc, to Frontex prosi nas o pomoc”.

Czym zajmuje się Frontex?

Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex) zajmuje się od 2004 roku pomaganiem państwom UE oraz państwom strefy Schengen w ochronie granic zewnętrznych unijnej przestrzeni swobodnego przepływu osób. W 2016 roku kompetencje agencji zostały rozszerzone do zarządzania granicami, a także nałożono na nią większą odpowiedzialność w zakresie zwalczania przestępczości transgranicznej. Obecnie do celów Frontexu można zaliczyć:

• zmniejszanie zagrożenia granic zewnętrznych na podstawie kompleksowej orientacji sytuacyjnej,
• gwarancja bezpiecznych i dobrze funkcjonujących granic UE,
• utrzymanie korpusu Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej.

Zgodnie z załącznikiem nr 1 do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1896 w sprawie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej, do którego odesłało nas biuro prasowe agencji, liczebność stałej służby wynosi 6,5 tys., z czego:

• 1 tys. osób to personel statutowy,
• 400 osób to personel operacyjny oddelegowany długoterminowo,
• 3,6 tys. osób to personel operacyjny oddelegowany krótkoterminowo,
• 1,5 tys. osób to rezerwa szybkiego reagowania.

Plany Frontexu są ambitne. Do 2027 roku liczba funkcjonariuszy ma zostać zwiększona do 10 tys. Dla porównania jeszcze w 2019 roku było to jedynie 750 osób.

Zwiększenie liczby funkcjonariuszy wiąże się z utworzeniem nowego stałego korpusu. W jego skład wchodzą funkcjonariusze straży granicznej i straży przybrzeżnej, zatrudnieni bezpośrednio przez agencję, jak również personel oddelegowany obowiązkowo przez państwa członkowskie.

Reforma Frontexu przewidziana rozporządzeniem z 2019 roku wiąże się nie tylko ze zwiększeniem jego zasobów osobowych, ale także wzmocnieniem kompetencji. Przede wszystkim agencja dysponuje od tamtego czasu szerszym mandatem przy wspieraniu działań państw członkowskich w ochronie granic, a także przy współpracy z państwami trzecimi (spoza UE i strefy Schengen).

Państwa członkowskie nadal ponoszą i będą ponosić pierwszorzędną odpowiedzialność za ochronę granic, lecz Frontex na mocy nowych przepisów jest upoważniony do rozmieszczenia w państwie członkowskim stałej służby, która będzie mogła korzystać z uprawnień wykonawczych do prowadzenia kontroli granicznych lub realizacji zadań związanych z powrotami (w tym do użycia siły i broni) wyłącznie za zgodą państwa członkowskiego.

Zapytaliśmy Frontex o to, kto decyduje o liczbie funkcjonariuszy wysłanych na granice w ramach konkretnej operacji. Jak informuje nas agencja, zakres i forma wsparcia udzielanego przez agencję w przypadku sytuacji kryzysowej na granicy są ustalane w planie operacyjnym w porozumieniu z państwem przyjmującym. Przykładowo, udzielając pomocy Litwie w związku z napiętą sytuacją na granicy z Białorusią, Frontex wysłał 100 funkcjonariuszy, 30 samochodów patrolowych i dwa helikoptery. Więcej na ten temat piszemy w analizie wypowiedzi Gabrieli Morawskiej-Staneckiej.

Działanie w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej” realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.