Edukacja 
Ekologia 
Klimat 
Energetyka 
Fact-checking 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
3 min czytania
Wypowiedzi
Sprawdzamy wypowiedzi polityków i osób publicznych pojawiające się w przestrzeni medialnej i internetowej. Wybieramy wypowiedzi istotne dla debaty publicznej, weryfikujemy zawarte w nich informacje i przydzielamy jedną z pięciu kategorii ocen.
3 min czytania
Czy prokuratura ma prawo odtajnić każdą sprawę?
Czy prokuratura ma prawo odtajnić każdą sprawę?
Prokuratura zawsze może odtajnić każdą sprawę, każde dokumenty, jeżeli ma taką wolę.
Manipulacja
Wypowiedź uznajemy za manipulację, gdy zawiera ona informacje wprowadzające w błąd lub naginające/przeinaczające fakty, w szczególności poprzez:
- pominięcie ważnego kontekstu,
- wykorzystywanie poprawnych danych do przedstawienia fałszywych wniosków,
- wybiórcze wykorzystanie danych pasujących do tezy (cherry picking),
- używanie danych nieporównywalnych w celu uzyskania efektu podobieństwa lub kontrastu,
- wyolbrzymienie swoich dokonań lub umniejszenie roli adwersarza,
- pozamerytoryczne sposoby argumentowania.
Manipulacja
Wypowiedź uznajemy za manipulację, gdy zawiera ona informacje wprowadzające w błąd lub naginające/przeinaczające fakty, w szczególności poprzez:
- pominięcie ważnego kontekstu,
- wykorzystywanie poprawnych danych do przedstawienia fałszywych wniosków,
- wybiórcze wykorzystanie danych pasujących do tezy (cherry picking),
- używanie danych nieporównywalnych w celu uzyskania efektu podobieństwa lub kontrastu,
- wyolbrzymienie swoich dokonań lub umniejszenie roli adwersarza,
- pozamerytoryczne sposoby argumentowania.
- Ustawa o ochronie informacji niejawnych stwierdza, że klauzulę niejawności może zmienić lub znieść jedynie osoba uprawniona do podpisania danego dokumentu. Oznacza to, że prokuratura nie może samodzielnie odtajnić każdego dokumentu, lecz musi wnieść wniosek do urzędu lub instytucji, które go wydały.
- Ustawa Prawo o prokuraturze wprowadza możliwość zmiany lub zniesienia klauzuli tajności przez Prokuratura Generalnego w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Procedura ta wymaga jednak uprzedniego zasięgnięcia opinii organu nakładającego klauzulę oraz poinformowanie o takim zamiarze Prezesa Rady Ministrów.
- Sama prokuratura nie ma możliwości odtajnienia każdej sprawy i dokumentu, który zechce. Uprawnienie to przysługuje jedynie Prokuratorowi Generalnemu i tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Na tej podstawie oceniamy wypowiedź Mariana Banasia jako manipulację.
Kontekst wypowiedzi
17 czerwca Marian Banaś był gościem Radia ZET. W rozmowie poruszona została kwestia trwającego wobec niego śledztwa prokuratury, związanego z niejasnościami w oświadczeniach majątkowych. Prezes Najwyższej Izby Kontroli stwierdził, że prokuratura powinna ujawnić materiały związane z tym śledztwem. Jak sam zaznaczył – prokuratura ma prawo i możliwość odtajnić jakiekolwiek dokumenty, jeśli ma taką wolę.
Czym są informacje niejawne?
Sprawa tajności dokumentów jest regulowana przez ustawę o ochronie informacji niejawnych. Ustalono cztery różne klauzule niejawności: „ściśle tajne”, „tajne”, „poufne” oraz „zastrzeżone”. Pierwsze trzy klauzule odnoszą się do ryzyka szkody dla państwa w przypadku nieuprawnionego ujawnienia informacji. Klauzula „zastrzeżone” odnosi się jedynie do możliwej szkody w funkcjonowaniu organów władzy publicznej w przypadku nieuprawnionego ujawnienia informacji.
Z założenia zmienić klauzulę tajności lub ją znieść może jedynie osoba uprawniona do podpisania danego dokumentu – stwierdza to art. 6 wspomnianej ustawy. W przypadku klauzuli „ściśle tajne” odtajnić dokument może jedynie kierownik danej jednostki organizacyjnej. Dodatkowo, w przypadku zmian organizacyjnych uprawnienia przechodzą na prawnego następcę. W przypadku jego braku te uprawnienia przechodzą na Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Służbę Kontrwywiadu Wojskowego.
Zmiana klauzuli tajności może nastąpić na wniosek odbiorcy danego dokumentu. Wynika z tego, że prokuratura – jeśli uznałaby, że dany dokument nie musi mieć klauzuli tajności – może o jego odtajnienie poprosić urząd, który ten dokument wydał. Nie może jednak samodzielnie odtajnić dokumentu.
Uprawnienia Prokuratura Generalnego
W ustawie Prawo o prokuraturze pojawia się jednak inna możliwość zmiany lub zniesienia klauzuli tajności, określona w paragrafie 5 art. 57. Jest to jednak możliwość przysługująca tylko Prokuratorowi Generalnemu w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Aby skorzystać z tego uprawnienia, konieczne jest wcześniejsze zasięgnięcie opinii organu nakładającego klauzulę oraz poinformowanie o takim zamiarze Prezesa Rady Ministrów. Nie jest więc to działanie proste i nie może być wykonane przez całą prokuraturę, a jedynie przez Prokuratora Generalnego.
Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci
Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej
Sprawdź!
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
