W sierpniu 2019 roku Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport na temat działań Ministerstwa Finansów mających usprawnić ściągalność podatku VAT w latach 2007-2018. Z raportu wynika, że w latach 2010-2015 rząd PO-PSL podejmował działania mające uszczelnić tzw. lukę VAT-owską, jednak działania te oceniono jako nieefektywne.

4 września sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Łukasz Schreiber, był gościem Marka Kacprzaka w programie Wirtualnej Polski, „Tłit”. Urzędnik KPRM odniósł się do wyników kontroli Najwyższej Izby Kontroli opublikowanych 12 sierpnia br. Raport o nadzorze ministra finansów nad poborem podatku od towarów i usług w latach 2007-2018, dotyczy działań Ministerstwa Finansów mających usprawnić ściągalność podatku VAT i przeciwdziałać wyłudzeniom wynikającym z niedoskonałej konstrukcji tego podatku. Kroki wykonywane w tym celu są często w dyskursie publicznym określane mianem zmniejszania tzw. luki VAT-owskiej.

Podatek od towarów i usług jest bardzo istotną składową dochodów budżetu państwa. Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa w 2018 r. określa z tego tytułu uzyskane dochody – w ciągu minionych 12 miesięcy – na poziomie 174,95 mld zł (46% całego dochodu państwa w ubiegłym roku). Dla porównania, wpływy z podatku PIT w tym samym okresie czasu wyniosły 59,56 mld zł. 

Wraz z solidnym zastrzykiem środków do budżetu, podatek VAT niesie ze sobą pewne zagrożenia. Jego złożona konstrukcja daje spore pole manewru do obchodzenia go, niezależnie od szerokości geograficznej, na której został wprowadzony. W związku z powyższym, rządzący na całym świecie starają się ukrócić patologie nadzorując jego ściągalność, co ma prowadzić do zmniejszenia „luki w VAT”. Wieloletni plan finansowy na lata 2019-2022, przygotowany przez Ministerstwo Finansów, szacuje straty wynikające z nieszczelnego systemu podatku od towarów i usług, w 2018 r., na ok. 25 mld zł (12,5% potencjalnych wpływów).

Przytoczony raport NIK stwierdza, że w całym badanym okresie (2007-2018) ministrowie finansów próbowali – choć z różnym skutkiem – usprawnić ściągalność podatku VAT i walczyć z jego systemowymi niedoskonałościami. Najważniejszymi, wymienionymi zmianami systemowymi przyjętymi w latach 2010-15 (za rządów PO-PSL) były:

• Wprowadzenie mechanizmu odwrotnego obciążenia przy rozliczeniu VAT (2011 r.)
• Wprowadzenie instytucji odpowiedzialności solidarnej (2013 r.)
• Powstanie Centrum Analiz i Planowania Administracji Podatkowej (2014 r.)
• Wprowadzenie Jednolitego Pliku Kontrolnego (wrzesień 2015 r.)

NIK stwierdza, że działania te miały niewystarczającą skuteczność. Za powód braku wymiernych efektów, raport obarcza m.in. zbyt długie podejmowanie decyzji i opóźnienia w działalności służb podległych ministerstwu, objawiające się zbyt późnym wykrywaniem oszustw. Jednak bierność decydentów, którą sugeruje Łukasz Schreiber, nie została wśród nich wymieniona. 

Należy podkreślić fakt, że sekretarz stanu KPRM mówi wprost o „niepodejmowaniu działań”, a nie o nieefektywności narzędzi wdrożonych za poprzednich rządów przez Ministerstwo Finansów. Taka opinia jest nieuzasadniona i przytoczony przez niego raport NIK nie stawia w żadnym punkcie takiej tezy. W związku z powyższym uznajemy tę wypowiedź za fałszywą.