Kaczyński żartuje z osób transpłciowych

Prezes Prawa i Sprawiedliwości od kilku miesięcy spotyka się ze swoimi sympatykami w całej Polsce. Podczas jego wystąpień regularnie powracającym wątkiem stał się temat transpłciowości. Kaczyński w krytycznych słowach wypowiada się o środowisku LGBT+ i wyśmiewa osoby odczuwające dysforię płciową. W niedawnej wypowiedzi dodał, że jest to „sprzeczne z biologią”.

Zdaniem Kaczyńskiego już teraz na uczelniach pojawiają się przepisy przewidujące kary dyscyplinarne za ignorowanie preferowanych przez osobę transpłciową zaimków i imienia. Podczas spotkania w Częstochowie przywołał przykład Uniwersytetu Jagiellońskiego, na którym rzekomo wprowadzono takie rozwiązania.

Transpłciowość, deadnaming i misgendering

Na wstępie warto wyjaśnić, że transpłciowość jest prawdziwym zjawiskiem i w żadnym wypadku nie jest sprzeczna z biologią.

Osoby odczuwające, że ich tożsamość jest zgodna z płcią przypisaną przy narodzinach, nazywamy cispłciowymi. Natomiast osoby, których tożsamość płciowa nie jest z nią zgodna, to właśnie osoby transpłciowe. Taka osoba może dokonać korekty płci (nie jest to „zmiana”, ponieważ tożsamość płciowa takiej osoby pozostaje taka sama).

Pod pojęciem „misgenderingu” kryje się intencjonalne zwracanie do osoby transpłciowej w sposób niezgodny z jej tożsamością płciową. Nie ma nic złego w przypadkowym pomyleniu zaimków osoby, z którą rozmawiamy, jednak umyślne nazywanie jej w sposób, którego sobie nie życzy, można uznać za mowę nienawiści.

Podobnie z „deadnamingiem”. Jest to celowe używanie wobec osoby transpłciowej imienia nadanego jej przy narodzinach, zwykle powiązanego z przypisaną wówczas płcią. Osoba po korekcie płci może preferować nowe imię, bardziej adekwatne do swojej płci.

Z badań psychologicznych wynika, że misgendering i deadnaming mają negatywny wpływ na dobrostan psychiczny osób transpłciowych. Intencjonalne ignorowanie ich tożsamości płciowej powoduje stres, lęk i poczucie stygmatyzacji.

Odpowiedzialność dyscyplinarną reguluje ustawa

„Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny” – tak brzmi art. 32 Konstytucji RP.

Z kolei kwestia odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich, studentów oraz doktorantów jest regulowana przez dział VII ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Jej przepisy ostatni raz były nowelizowane w 2018 roku, czyli już za rządów Zjednoczonej Prawicy.

Przepisy ustawy w dość ogólny sposób określają, w jakich sytuacjach można ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną na uniwersytecie, np. naruszenie przepisów obowiązujących na uczelni, uchybienie godności zawodu nauczyciela akademickiego lub godności studenta/doktoranta. W ustawie nie wymieniono oddzielnie dyskryminacji osób transpłciowych.

Uniwersytet przeciwdziała dyskryminacji

W wewnętrznych regulacjach Uniwersytetu Jagiellońskiego dotyczących dyskryminacji również nie występują przepisy przewidujące kary dyscyplinarne za zwracanie się do studentów lub pracowników w sposób niezgodny z ich tożsamością płciową. W Statucie UJ umieszczono za to jasną deklarację: „Uniwersytet przeciwdziała dyskryminacji i zapewnia równe traktowanie wszystkich członków wspólnoty uczelni”.

Na stronie Działu ds. Bezpieczeństwa i Równego Traktowania (Bezpieczni UJ) znajdziemy informację, według której uczelnia zapewnia ochronę przed mową nienawiści w zakresie takich przesłanek jak pochodzenie, płeć, orientacja seksualna, tożsamość płciowa, niepełnosprawność.

Uniwersytet nie posiada jednak konkretnych regulacji dotyczących niewłaściwego zwracania się do osób transpłciowych. Zarówno na stronie Działu Bezpieczni UJ, jak i w Biuletynie Informacji Publicznej UJ nie ma informacji na ten temat.

Uniwersytet odpowiada na fałszywe doniesienia

Zwróciliśmy się do Uniwersytetu Jagiellońskiego z prośbą o komentarz do powyższych doniesień. Z odpowiedzi od Michała Powszedniaka z Działu Bezpieczni UJ dowiedzieliśmy się, że na UJ nie wszczynano do tej pory postępowań w związku ze zwracaniem się do osób transpłciowych bez poszanowania ich tożsamości (misgendering) lub używaniem wobec nich niewłaściwego imienia (deadnaming).

Ponadto przedstawiciel Działu Bezpieczni UJ potwierdził, że na uniwersytecie nie obowiązują żadne przepisy sankcjonujące powyższe zachowania:

UJ zapewnia wsparcie dla osób transpłciowych

Uniwersytet Jagielloński podejmuje inicjatywy na rzecz osób transpłciowych oraz niebinarnych. W 2020 roku, czyli jeszcze w czasach nauki zdalnej, wprowadzono tzw. nakładkę na systemy teleinformatyczne. UJ był pierwszym uniwersytetem, na którym przyjęto takie udogodnienie.

Po skontaktowaniu się z Działem ds. Bezpieczeństwa i Równego Traktowania osoba transpłciowa może ukryć swoje nieaktualne imię (deadname) w systemie USOSWeb (służącym do zarządzania tokiem studiów i zapisów na przedmioty), na platformach: MS Teams (wykorzystywanej do zajęć zdalnych) i Pegaz (platformie e-learningowej z zadaniami). Zamiast dawnego imienia w systemie wyświetlają się dane zgodne z tożsamością płciową studenta.

Oprócz tego osoby transpłciowe mają możliwość uzyskania wsparcia w przygotowaniu dokumentu z krótką informacją o używanym imieniu i zaimkach. Dokument przekazywany jest nauczycielom akademickim przez Dział Bezpieczni UJ wraz z potrzebnymi informacjami na temat transpłciowości. Podobne wsparcie jest oferowane w ramach obowiązkowych zajęć z wychowania fizycznego.

Ponadto na Uniwersytecie funkcjonuje Studencki Ośrodek Wsparcia i Adaptacji SOWA, który bezpłatnie zapewnia wsparcie psychologiczne w sytuacjach kryzysowych. Osoby LGBTQ+ oraz osoby sojusznicze zrzesza studencka organizacja TęczUJ.

Prezes PiS doszedł do fałszywych wniosków

Wypowiedź Jarosława Kaczyńskiego wprowadza w błąd co do przepisów obowiązujących na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Na UJ funkcjonuje prawo mające na celu przeciwdziałanie dyskryminacji, jednak nie wprowadzono odrębnych zasad sankcjonujących dyskryminację osób transpłciowych.

Ponadto do tej pory nikt też nie został pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej przez władze UJ za ten rodzaj dyskryminacji. Dlatego zgodnie z naszą metodologią wypowiedź prezesa PiS oceniamy jako fałsz.

AKTUALIZACJA 07.11.2022

Po wiadomości od czytelnika, który podesłał nam trop w sprawie wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego, sprawdziliśmy, czy wspomniane przez prezesa PiS regulacje funkcjonują na innych uniwersytetach niż Uniwersytet Jagielloński.

Faktycznie. 30 maja 2022 roku Senat UAM pozytywnie zaopiniował projekt „Polityki równościowej i antydyskryminacyjnej”. Na podstawie zarządzenia podpisanego przez rektor prof. dr. hab. Bogumiła Kaniewska, nowe przepisy weszły w życie od 1 października tego roku.

Dokument reguluje kwestię postępowań dyscyplinarnych za dyskryminację. W podpunkcie 3.3. dotyczącym molestowania i przemocy seksualnej (s. 14) przeczytamy:

Przepis jasno podkreśla, że deadnaming lub misgendering musi być zachowaniem umyślnym i uporczywym. Ponadto istnieje warunek wymagający, aby dane osoby transpłciowej były skorygowane w systemach informatycznych UAM, co oznacza, że osoba dyskryminująca osobę transpłciową musi to robić świadomie i celowo.

Rektor UAM skomentowała głosy krytyczne wobec nowej polityki antydyskryminacyjnej, zaznaczając, że o przygotowanie systemu dobrych praktyk w zakresie równości na uniwersytetach zabiegał w ubiegłym roku minister Czarnek. Ponieważ Jarosław Kaczyński w swojej wypowiedzi bezpośrednio odwołał się do Uniwersytetu Jagiellońskiego, postanowiliśmy nie zmieniać oceny jego wypowiedzi, ponieważ na tej uczelni nie znajdziemy podobnych regulacji.

KONIEC AKTUALIZACJI 07.11.2022