Inicjatywa PiS

Jedną z głównych obietnic Prawa i Sprawiedliwości w kampanii poprzedzającej wybory parlamentarne w 2015 roku było zwiększenie liczby dostępnych mieszkań w Polsce. Zgodnie z założeniami przedstawionymi w programie wyborczym (s. 95) inicjatywa miała być skierowana dla osób „średnio i nieco mniej niż średnio zarabiających”. Po zwycięstwie w jesiennych wyborach do Sejmu i Senatu utworzenie nowego programu zapowiedziała również nowa szefowa rządu Beata Szydło.

Oficjalnie założenia „Narodowego Programu Mieszkaniowego” zostały zaprezentowane w uchwale Rady Ministrów z dnia 27 września 2016 roku. Za nadrzędny cel inicjatywy postawiono zwiększenie dostępu do mieszkań dla osób o dochodach uniemożliwiających obecnie nabycie lub wynajęcie mieszkania na zasadach komercyjnych. Określono, że do 2030 roku liczba mieszkań w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców powinna osiągnąć poziom dla średniej państw UE, co oznaczałoby wzrost z 363 do 435. W ramach programu wyodrębniono mniejszą inicjatywę „Mieszkanie Plus”, która miała składać się dwóch filarów:

• rynkowego – skierowanego do osób średnio zamożnych, które nie posiadają zdolności kredytowej i możliwości ubiegania się o mieszkanie socjalne bądź komunalne, lecz posiadają zdolność regularnego opłacania czynszu, który ustalany jest na podstawie stawek rynkowych. W obrębie tego segmentu przewidziano możliwość wykupu mieszkania przez  wynajmującego.
• społecznego – adresowanego do osób mniej zamożnych, które są klasyfikowane na podstawie dwóch kategorii: niezaspokojonych potrzeb mieszkaniowych oraz niskiego dochodu gospodarstwa domowego przypadającego na członka rodziny.

W ramach tej części programu mieszkania powstają z udziałem środków budżetu państwa. W obrębie tego filaru wyróżnia się:

• preferencyjne finansowanie zwrotne dla podmiotów zainteresowanych budową mieszkań na wynajem o limitowanym czynszu oraz
• bezzwrotne finansowe wsparcie z budżetu państwa udzielane głównie jednostkom samorządu terytorialnego i organizacjom pożytku publicznego na rozwój budownictwa zaspokajającego potrzeby mieszkaniowe osób o niższych dochodach (przede wszystkim budownictwa gminnego) oraz budownictwa wspomaganego.

Po zmianie na stanowisku szefa rządu program był kontynuowany. Premier Mateusz Morawiecki w kwietniu 2018 roku zapowiedział, że do końca 2019 roku w budowie będzie łącznie 100 tys. mieszkań:

Z kolei kilka dni później premier Morawiecki oznajmił:

Sprawdźmy zatem, ile mieszkań udało się wybudować na przestrzeni ostatnich lat.

Ile mieszkań wybudowano?

Kwestia liczby wybudowanych mieszkań wielokrotnie przewijała się w debacie publicznej. W przeszłości sprawdzaliśmy ten temat w wypowiedzi m.in. Adriana Zandberga oraz Roberta Biedronia.

Zgodnie z danymi na koniec 2019 roku udało się wybudować w sumie ok. 7,8 tys. lokali, z czego:

• w ramach filaru rynkowego powstało 867 mieszkań,
• w ramach filaru społecznego powstało 6 932 mieszkań (2 750 w ramach instrumentu preferencyjnego finansowania zwrotnego i 4 182 w ramach bezzwrotnego finansowego wsparcia budownictwa socjalnego i komunalnego).

Z kolei, jak wynika z najnowszych statystyk podanych przez resort rozwoju, pracy i technologii, do 31 stycznia br. łącznie powstało ok. 11,9 tys. lokali mieszkalnych, a liczba mieszkań w budowie wynosi ok. 14,8 tys. Nie dysponujemy jednak danymi co do poszczególnych segmentów programu. Najnowsze dane w tym przypadku znajdziemy na stronie programu (stan na  czerwiec 2020). Zgodnie z nimi w ramach części rynkowej wybudowano 1 017 mieszkań. Natomiast na część społeczną składa się 3 264 lokali w ramach preferencyjnego finansowania zwrotnego i 5 522 lokale w ramach budownictwa socjalnego i komunalnego.

Jak wygląda sytuacja mieszkaniowa w Polsce?

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego liczba mieszkań w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców od 2015 roku zwiększa się. W roku 2015, gdy PiS obejmowało rządy, liczba ta wynosiła 367,3, a w kolejnych latach rosła odpowiednio do 371,3; 357,7; 380,5 i 385,9.

Biorąc pod uwagę dane w tym zakresie, nadal nie udało się nam się zbliżyć do poziomu państw UE. U naszych zachodnich sąsiadów wspomniany przelicznik w 2019 roku wyniósł ponad 511. Jego wartość była również wyższa np. w Czechach (465,2).

Jednym z problemów polskich mieszkań jest przeludnienie. Dane Eurostatu wskazują, że wskaźnik przeludnienia w Polsce w roku 2019 oscylował na poziomie 37,6 proc, w porównaniu z 17,1 proc. w UE. Pod tym względem gorsze są od nas tylko 3 państwa: Bułgaria, Chorwacja i Rumunia.