[Aktualizacja 19.01.2024] Z początkiem 2024 roku nazwę oceny „częściowy fałsz” zmieniliśmy na „częściowa prawda”. Z tego powodu nazwę oceny zmieniliśmy także w opublikowanych wcześniej analizach wypowiedzi.

Lewica z programem dla kobiet

24 czerwca 2023 roku w Warszawie odbyła się konwencja Lewicy pod nazwą „Bezpieczna Pol(s)ka”. Brały w niej udział m.in. Katarzyna Kotula, Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, Katarzyna Kretkowska, Joanna Scheuring-Wielgus, Anna Maria Żukowska i Daria Gosek-Popiołek. W trakcie konwencji poruszono kwestie dotyczące praw kobiet, m.in. legalną aborcję, wykreślenie klauzuli sumienia, całkowitą refundację in vitro czy refundację badań prenatalnych.

W czasie swojego wystąpienia Katarzyna Kretkowska odwołała się do sytuacji polskich kobiet na rynku pracy. Zwróciła uwagę na dysproporcję w sektorze zatrudnienia i wynagrodzeń. Podkreśliła również, że przyczyną bierności zawodowej kobiet w Polsce jest obciążenie obowiązkami rodzinnymi. 

Wiek produkcyjny a aktywność zawodowa

Zgodnie z definicją GUS wiekiem produkcyjnym określamy wiek zdolności do pracy. Różni się on w zależności od płci. Wiek produkcyjny dla mężczyzn to: od 18 do 64 lat, a dla kobiet – od 18 do 59 lat. 

Z kolei osoby aktywne zawodowo to osoby w wieku od 15 do 89 lat uznane za pracujące lub bezrobotne. Aktywność zawodową można podzielić na dwie grupy – czynną i bierną. 

• Do czynnej zaliczamy osoby, które wykonują pracę zarobkową lub chwilowo jej nie wykonują (są bezrobotne), ale są zarejestrowane jako poszukujące pracy i aktywnie jej poszukują,
• Do biernej należą osoby niepracujące, które utrzymują się z niezarobkowych źródeł (np. stypendiów, rent, emerytur), lub osoby utrzymywane przez inne osoby, czyli niemające własnego źródła dochodu.

3/4 Polek w wieku produkcyjnych jest aktywne zawodowo

25 maja 2023 roku Główny Urząd Statystyczny (GUS) opublikował wstępne wyniki Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL). W I kwartale 2023 roku było 17,3 mln osób aktywnych zawodowo. Stanowiły one 58,4 proc. ogólnej populacji obywateli Polski w wieku od 15 do 89 lat.

Jeśli weźmiemy pod uwagę wiek produkcyjny (18-64 lata dla mężczyzn i 18-59 lat dla kobiet), odpowiednie wartości to: 84,2 proc. dla mężczyzn i 77,5 proc. dla kobiet. 

Co ciekawe, w ujęciu rocznym (I kwartał 2022 roku – I kwartał 2023 roku) odnotowano wzrost liczby pracujących kobiet o 116 tys. (o 1,5 punktu proc.). W przypadku mężczyzn odnotowano wzrost o 22 tys., czyli o 0,2 punktu proc.

Różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn

Polki średnio zarabiają mniej, co potwierdza raport GUS „Różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w Polsce w 2020 r.”, opublikowany na początku 2020 roku. Z jego danych wypływają następujące wnioski:

• W październiku 2020 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wyniosło 5 748,24 zł.
• Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto kobiet wynosiło 5 343,07 zł, podczas gdy przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto mężczyzn było na poziomie 6 126,15 zł.
• Różnica w wynagrodzeniach wynosiła 14,7 proc.
• Mediana wynagrodzeń obu płci wyniosła u mężczyzn 4 919,08 zł, a u kobiet: 4 491,59 zł.
• Przeciętne godzinowe wynagrodzenie brutto mężczyzn było o 8,9 proc. wyższe od przeciętnego godzinowego wynagrodzenia brutto kobiet.

Czym jest luka płacowa?

Luka płacowa (ang. gender pay gap) to różnica pomiędzy średnimi stawkami godzinowymi brutto, które otrzymują kobiety i mężczyźni. 

Jest obliczana jako iloraz różnicy między wynagrodzeniami brutto mężczyzn i kobiet przez wynagrodzenie brutto mężczyzn. Podstawą do obliczenia luki płacowej może być przeciętne miesięczne wynagrodzenie, mediana wynagrodzeń lub przeciętna stawka godzinowa. Pod uwagę są brane tylko firmy zatrudniające przynajmniej 10 osób. 

Oprócz luki płacowej oblicza się również tzw. skorygowaną lukę płacową. Różnica polega na tym, że nieskorygowana luka płacowa nie uwzględnia różnic między pracownikami, takimi jak: wykształcenie, doświadczenie czy branża. Skorygowana luka płacowa, pozwalająca porównać osoby wykonujące podobną pracę (np. prawnik i prawniczka), jest w Polsce wyższa.

Najbardziej aktualne dane za 2018 rok mówią, że różnica płacowa między kobietami a mężczyznami wynosiła 12,2 proc. (s. 19). Więcej o tym przeczytasz w innej naszej analizie.

Bezrobocie polskich kobiet

W kwietniu 2023 roku Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej opublikowało raport „Bezrobotni według płci. Raport za 2022 rok”.

Zgodnie z informacjami zawartymi w tym dokumencie, w 2022 roku w Polsce było łącznie 812 301 zarejestrowanych osób bezrobotnych. Wśród nich: 436 409 kobiet i 375 892 mężczyzn. Spośród wyżej podanej liczby bezrobotnych kobiet większość stanowiły kobiety w wieku produkcyjnym (435 731).

Ponad 2 mln Polek biernych zawodowo

Osoby bierne zawodowo to inna grupa niż osoby bezrobotne. Pod tym pojęciem kryją się osoby, które nie są ani pracujące, ani bezrobotne. W tej kategorii mieszczą się m.in. osoby, które nigdy nie pracowały, studentki lub matki na urlopie wychowawczym, a także emerytki. Dane dotyczące osób biernych zawodowo znajdziemy w raporcie GUS pt. „Aktywność ekonomiczna ludności Polski”.

Największą grupę stanowiły osoby, które pozostawały bierne zawodowo z powodu obowiązków rodzinnych i związanych z prowadzeniem domu (682 tys. osób, 31,5 proc.). Drugą przyczyną pozostawania poza rynkiem pracy była nauka i uzupełnianie kwalifikacji (641 tys., 29,6 proc.).

Obowiązki rodzinne częściej zatrzymują kobiety niż mężczyzn

Stowarzyszenie Kongres Kobiet 22 marca 2023 roku opublikowało raport „Kobiety, rynek pracy i równość płac”, w którym podsumowano sytuację gospodarczą kobiet od 2019 roku. 

Potwierdzają to przywołane wcześniej dane GUS. Z powodu obowiązków rodzinnych biernych zawodowo pozostawało 62 tys. mężczyzn (ok. 3 proc.) oraz 682 tys. kobiet (31,5 proc.) w wieku produkcyjnym.

Zdecydowana większość respondentów zgadza się, że nierówności płac między kobietami a mężczyznami nie wynikają z mniejszego zaangażowania w pracę z powodu posiadania dzieci (76 proc. odpowiedzi). Jednocześnie mężczyźni znacznie rzadziej dostrzegają nierówności i częściej są przekonani o braku różnic w szansach między płciami.

Co więcej, 67 proc. ankietowanych kobiet zgadza się, że w Polsce na tych samych stanowiskach i z tymi samymi obowiązkami kobiety zarabiają mniej niż mężczyźni. W przypadku mężczyzn odsetek ten był niższy i wynosił 39 proc. ankietowanych.

Z innego raportu pochodzącego z 2020 roku wynika, że obowiązki rodzinne mogły być przyczyną wyjścia z rynku pracy nawet 75 proc. kobiet biernych zawodowo.

Aktywność zawodowa na tle państw UE

Według danych Eurostatu, w I kwartale 2023 roku wskaźnik zatrudnienia osób aktywnych zawodowo w wieku 20-64 lat w UE wyniósł 79,9 proc. W tym samym okresie odnotowano różnicę w aktywności wśród obu płci: 85,2 proc. u mężczyzn oraz 74,7 proc. u kobiet.

W Polsce wskaźnik zatrudnienia w I kwartale 2023 roku, bez podziału na płcie, wyniósł 79,8 proc. U mężczyzn poziom aktywności zawodowej wynosi 86,2 proc., a u kobiet: 73,4 proc. W przypadku grupy wiekowej od 15 do 64 lat dane przedstawiają się nieco inaczej. W I kwartale 2023 roku wskaźnik zatrudnienia dla UE, zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet, wyniósł 75 proc. W przypadku Polski było to 74 proc.

Wskaźnik zatrudnienia w UE wzrasta

Według danych Eurostatu w 2022 roku wskaźnik aktywności zawodowej wyniósł 79,4 proc., co stanowi wzrost o 1 punkt proc. w stosunku do roku poprzedniego. 

Aktywność zawodowa mężczyzn w tym samym roku wyniosła 84,8 proc., a u kobiet: 74 proc. Oznacza to, że różnica w aktywności zawodowej między płciami wyniosła 10,4 punktu proc.