„Lex Czarnek” przyjęte. Posłowie dyskutują o wsparciu psychologicznym dla dzieci

13 stycznia odbyło się głosowanie nad ustawą o zmianie ustawy – Prawo oświatowe. Projekt został przyjęty nieznaczną większością głosów i teraz trafi do Senatu. Projekt przewiduje zwiększenie roli nadzorczej kuratora oświaty nad dyrekcją szkoły oraz zajęciami prowadzonymi przez organizacje pozarządowe. O tym, czego dokładnie dotyczy nowelizacja, przeczytasz w jednej z naszych analiz.

Dzień przed głosowaniem nad ustawą odbyła się debata sejmowa. Posłowie i posłanki opozycji krytykowali „lex Czarnek”. Przedstawicielka Lewicy Agnieszka Dziemianowicz-Bąk przekonywała, że znacznie poważniejszym problemem w polskiej oświacie jest m.in. brak psychologów oraz rosnąca liczba przypadków depresji wśród młodzieży. Kilka dni po posiedzeniu Sejmu ukazał się raport policji, według którego od stycznia do listopada 2021 roku 1339 nieletnich podjęło próbę samobójczą.

Według posłanki pomoc psychologiczna udzielana polskim uczniom wynosi zaledwie 3 zł na osobę. W odpowiedzi minister Przemysław Czarnek zauważył, że jego resort realizuje programy mające na celu walkę z depresją wśród dzieci i młodzieży. Wskazał też, że w 2022 roku przeznaczone zostanie 700 mln zł na dodatkowe etaty dla psychologów i pedagogów specjalnych.

Posłanka podczas posiedzenia poruszyła także temat samobójstw wśród młodych Polaków, o czym przeczytasz więcej w tej analizie. Zasugerowała również, że na objawy depresji może cierpieć nawet połowa nastolatków, co również zweryfikowaliśmy.

Pomoc psychologiczna w polskich szkołach

Choć możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej zapewnia uczniom art. 1 punkt 5 ustawy Prawo oświatowe, to według Najwyższej Izby Kontroli blisko połowa szkół publicznych w Polsce (44 proc.) nie zatrudnia na odrębnych etatach ani pedagoga, ani psychologa. Więcej na ten temat dowiesz się z naszej analizy wypowiedzi Pauliny Matysiak.

Jak podaje Ministerstwo Edukacji i Nauki, w 2020 roku liczba psychologów zatrudnionych w szkołach wyniosła 11 062, a pedagogów 21 455. Średnio w skali kraju mieliśmy wówczas 0,73 etatu psychologa i pedagoga na szkołę.

Ministerstwo wskazuje, że zwiększenie dostępności do pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla dzieci i młodzieży było możliwe dzięki wprowadzeniu w podziale subwencji oświatowej – od roku 2019 – dwóch wag na realizację działań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Wspomniane wagi obejmują uczniów z kategorii dzieci i młodzież (wszystkich, a nie tylko objętych pomocą) w szkołach ogólnodostępnych realizujących obowiązek szkolny lub nauki. Naliczone środki finansowe mogą być wydatkowane m.in. na zatrudnienie w szkołach psychologów, pedagogów, logopedów czy terapeutów pedagogicznych.

Wciąż potrzeba więcej psychologów

Resort zapewnia, że w celu poprawy tej sytuacji pracuje nad nowymi rozwiązaniami uwzględniającymi m.in. standard zatrudniania w przedszkolach i szkołach nauczycieli specjalistów, w tym psychologów. Pod koniec października ubiegłego roku wiceminister edukacji i nauki Marzena Machałek podczas posiedzenia Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży poinformowała, że na 2022 rok zaplanowano podwyższenie rezerwy budżetu państwa na zwiększenie subwencji na pomoc psychologiczno-pedagogiczną do 700 mln zł.

Machałek wskazała również, że dotychczas „psycholodzy, pedagodzy oraz pomoc psychologiczno-pedagogiczna, to jest 1,5 mld”. Tę samą informację przekazała również kilka dni później podczas konferencji prasowej: – 1,5 mld zł na wsparcie psychologiczno-pedagogiczne już jest w systemie – mówiła wiceminister.

Marzena Machałek potwierdziła te zapewnienia również na konferencji prasowej 13 stycznia (już dzień po debacie sejmowej).

Projekt ustawy dotyczącej wsparcia psychologicznego dla dzieci

13 stycznia Machałek zapowiedziała, że prawdopodobnie pod koniec miesiąca do Sejmu trafi projekt ustawy o wsparciu dzieci, uczniów i rodziny. Ustawa została zapowiedziana jeszcze w listopadzie ub. roku. Zakłada ona m.in. zmianę standardów zatrudniania nauczycieli specjalistów.

Celem nowych regulacji ma być zwiększenie liczby psychologów w szkołach. – „W szkołach mamy 21 tys. psychologów i pedagogów szkolnych. Chcemy tę liczbę zwiększyć do 39 tys. na początek, a potem do 53 tys. To jest zdecydowana zmiana. To jest zapowiedziane w Polskim Ładzie” – mówiła przed dwoma miesiącami wiceminister Marzena Machałek.

Pilotażowy program ministerstwa wart 15 mln zł i 3 zł na ucznia

W marcu 2021 roku Ministerstwo Edukacji i Nauki ogłosiło rozpoczęcie pilotażowego programu wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dla uczniów i nauczycieli w pandemii. Miał on być realizowany do końca ub. roku.

Celem programu było przeprowadzenie diagnozy w szkołach przez ekspertów z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie. Zadanie badaczy polegało na zidentyfikowaniu problemów pojawiających się u uczniów, zwłaszcza u dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Następnie autorzy mieli opracować model wsparcia i pomocy uczniom, którzy borykają się z trudnościami psychicznymi. Efektem programu ma być powstanie szkoleń i materiałów, które pomogą nauczycielom, psychologom i pedagogom wspierać uczniów w radzeniu sobie w sytuacjach kryzysowych.

Wydatki ministerstwa w 2020 i 2021 roku

Zwróciliśmy się do Ministerstwa Edukacji i Nauki z wnioskiem o dostęp do potrzebnych nam informacji. Zapytaliśmy, ile w ujęciu rocznym przeznaczono funduszy na pomoc psychologiczną dla uczniów w 2020 i 2021 roku, a także jakie konkretnie programy i działania zostały z tych środków zrealizowane.

Z otrzymanej odpowiedzi dowiedzieliśmy się, że w 2020 roku w ramach subwencji dla jednostek samorządu terytorialnego MEiN przeznaczyło 563 450 000 zł, czyli ok. 563,4 mln na realizację działań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Spośród tych pieniędzy, 458 mln zł zostało przeznaczonych na uczniów szkół podstawowych. W 2021 roku natomiast, w ramach subwencji dla szkół, przeznaczono na pomoc psychologiczno-pedagogiczną 582 571 000 zł, czyli ok. 582,5 mln zł, w tym 474,6 mln zł na wsparcie dla uczniów szkół podstawowych.

Dodatkowe wsparcie dla dzieci

Ponadto ministerstwo finansuje wsparcie dla uczniów wymagających dostosowania organizacji i procesu nauczania oraz długotrwałej pomocy specjalistycznej z uwagi na trudności w funkcjonowaniu w szkole. Na ten cel w 2020 roku przeznaczono 8,2 mln zł, a rok później 8 mln zł.

Ministerstwo podkreśliło również, że w ramach subwencji ogólnej dla powiatów uwzględniany jest także 1 mld zł na realizację zadań pozaszkolnych, w ramach których finansowane są m.in. poradnie psychologiczne i pedagogiczne. Z informacji uzyskanych od MEiN dowiedzieliśmy się również, że systematycznie z roku na rok zwiększa się liczba nauczycieli specjalistów zatrudnionych w jednostkach systemu oświaty, w tym również psychologów, pedagogów i doradców zawodowych. Z zajęć specjalistycznych z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej korzystało do tej pory 1 326 692 dzieci i młodzieży.