Polityczna dyskusja wokół transformacji energetycznej

Polityka klimatyczna jest w ostatnim czasie jednym z głównych tematów debaty. Spór polityczny wywołuje szczególnie unijny pakiet klimatyczny, a przede wszystkim system handlu uprawnieniami do emisji CO₂ (ETS). Na jego temat wypowiadali się m.in. Katarzyna Lubnauer czy Piotr Müller.

Temat powrócił również w programie „Woronicza 17” na antenie TVP Info z 16 stycznia. Zbigniew Kuźmiuk wskazał, że w 2008 roku Donald Tusk zgodził się na powstanie systemu ETS oraz na to, aby podstawą redukcji ustanowić rok 2005, zamiast końcowych lat 80. XX wieku. Miało to zaprzepaścić wysiłki, które przełożyły się na zmniejszenie emisyjności CO₂ w czasie transformacji.

Krajowy Raport Inwentaryzacyjny

Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) sporządził w ubiegłym roku Krajowy Raport Inwentaryzacyjny w Polsce dla lat 1988–2019. Raport jest publikowany co roku i dotyczy zmian w emisji gazów cieplarnianych (GC) w Polsce. Najnowsze dane obejmują rok 2019.

Zobowiązania w kwestii redukowania emisji gazów cieplarnianych zostały podjęte m.in. poprzez ratyfikowanie Ramowej konwencji ONZ ws. zmian klimatu w 1994 roku (UNFCCC), Protokołu z Kioto w 2002 roku i Porozumienia paryskiego z 2015 roku.

W ramach porozumienia z Kioto w pierwszym okresie zobowiązań (lata 2008–2012) Polska podjęła się zmniejszenia emisji GC o 6 proc. w stosunku do emisji w 1990 roku.

Natomiast zgodnie z zapisami konwencji UNFCCC Polska stosuje rok 1988 jako rok bazowy we wdrażaniu zobowiązań dla dwutlenku węgla, metanu i podtlenku azotu. Z kolei rok 1995 jest rokiem bazowym dla grup gazów: wodorofluorowęglowodory (HFC), perfluorowęglowodory (PFC) oraz heksafluorek siarki (SF₆). Dla trójfluorku azotu (NF₃) rokiem bazowym jest rok 2000.

Na potrzeby rozliczania krajowej emisji GC w ramach przyjętych celów redukcyjnych nie uwzględnia się bilansu emisji i pochłaniania gazów w kategorii „użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo” (LULUCF).

Emisja CO₂ w pierwszych latach transformacji

Najbardziej dynamiczny spadek łącznych emisji GC w Polsce był widoczny między 1988 a 1990 rokiem. Zmiany emisji przypadły właśnie na ten okres ze względu na transformację w polskiej gospodarce (m.in. odejście od przemysłu ciężkiego, co było spowodowane zmianami ustrojowymi).

Do 1990 roku emisja CO₂ w Polsce zmniejszyła się do poziomu 376,8 mln ton (z poziomu 472 mln ton w roku 1988). Procentowo spadek wyniósł zatem ok. 20 proc. Spadek utrzymywał się jeszcze do 1992 roku, po którym doszło do wzrostu emisji CO₂, aż do osiągnięcia maksimum w 1996 roku (377,5 mln ton).

Źródło: KOBiZE. Dane na wykresie nie obejmują emisji w ramach kategorii LULUCF.

Emisja CO₂ po 2000 roku

Kolejne lata charakteryzował powolny spadek emisji aż do 2002 roku, któremu towarzyszyły programy i działania na rzecz efektywnego wykorzystania energii. Emisja CO₂ była w tym roku rekordowo niska, wynosząc 306,5 mln ton.

Kolejno nastąpił lekki wzrost emisji, trwający do 2007 roku, stymulowany ożywionym rozwojem ekonomicznym.

W latach 2008–2011 emisja gazów cieplarnianych nieznacznie się zmieniała, poza rokiem 2009, w którym nastąpił wyraźny spadek emisji, spowodowany światową recesją gospodarczą. Po zmniejszeniu emisji w latach 2012–2014 emisja gazów cieplarnianych w Polsce zaczęła lekko rosnąć w efekcie ożywienia gospodarczego.

Na wzrost emisji gazów cieplarnianych w latach 2016–2018, poza koniunkturą gospodarczą, istotny wpływ miał wzrost zużycia paliw w sektorze transportu drogowego, będący skutkiem m.in. walki z szarą strefą na rynku paliw płynnych, a także wzrostem pracy przewozowej związanej z dynamicznym rozwojem gospodarczym.

Udział poszczególnych źródeł w emisji krajowej CO₂

Spalanie paliw odpowiada aż za 92,1 proc. emisji CO₂. Spośród sektorów spalania paliw najwięcej emisji powoduje przemysł energetyczny (46,9 proc.). Następnie: transport (20,4 proc.), przemysł wytwórczy i budownictwo (9,7 proc.) oraz pozostałe sektory (15 proc.).

Na emisje w ramach pozostałych 7,9 proc. składają się:

• procesy przemysłowe i użytkowe produktów (6,1 proc.),
• emisja lotna z paliw (1,4 proc.),
• rolnictwo (0,4 proc.),
• odpady (0,1 proc.).

Źródło: KOBiZE. Dane na wykresie nie obejmują emisji w ramach kategorii LULUCF.

Udział poszczególnych źródeł w emisji krajowej GC

Największa emisja gazów cieplarnianych w kraju ma miejsce ponownie przy okazji spalania paliw (76,8 proc.). W największym stopniu przyczyniają się do tego:

• przemysł energetyczny (38,6 proc.),
• transport (16,9 proc.),
• przemysł wytwórczy i budownictwo (8 proc.),
• inne sektory (13,3 proc.).

Oprócz spalania paliw negatywny wpływ na emisję mają:

• rolnictwo (8,4 proc.),
• procesy przemysłowe i użytkowanie produktów (6,2 proc.),
• emisja lotna z paliw (5,6 proc.),
• odpady (3,1 proc.).

Źródło: KOBiZE. Dane na wykresie nie obejmują emisji w ramach kategorii LULUCF.

Gazy cieplarniane emitowane w największych ilościach

Najwięcej do atmosfery Polska wypuszcza dwutlenku węgla (81,8 proc.). Na drugim miejscu znajduje się metan (CH4) – 11,6 proc. Podium zamyka tlenek diazotu (N₂O) – 5,7 proc. Emisja tych trzech gazów w roku 2019 w stosunku do roku bazowego zmniejszyła się kolejno o:

• 32,3 proc. – w przypadku CO₂,
• 38,4 proc. – w przypadku CH4,
• 34 proc. – w przypadku N₂O.

Źródło: KOBiZE. Dane na wykresie nie obejmują emisji w ramach kategorii LULUCF.