Jakość powietrza w Polsce i Europie

Dla pyłu PM2,5, czyli aerozoli atmosferycznych (pył zawieszony) o średnicy nie większej niż 2,5 μm (mikrometrów), norma średniego dobowego stężenia wynosi 25 µg/m³, a norma średniego rocznego stężenia jest równa 10 µg/m³. Według raportu „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania 2020” aż w jednej trzeciej państw europejskich na niespełniające zaleceń WHO stężenie PM2,5 narażona jest cała populacja kraju. Najwyższe średnie stężenie pyłu PM2,5 w skali roku występuje w Europie Środkowej: w Czechach, Polsce, Słowacji i Słowenii.

Autorzy raportu na podstawie średniego stężenia ważonego w skali roku dochodzą do wniosku, że najwyższe ryzyko dla zdrowia występuje Polsce, w Czechach, Słowacji i Macedonii. W Polsce w 2018 roku nie było obszaru, gdzie nie zanotowano przekroczenia stężenia średniego rocznego wynoszącego 10 µg/m³. Oznacza to, że cała populacja Polski narażona była na długookresowe ryzyko związane z wdychaniem powietrza niespełniającego zaleceń WHO w zakresie pyłu PM2,5.

Średnie stężenie roczne na terenie Polski wynosiło 16,9 µg/m³, a najwyższą średnią zanotowano na obszarze powiatu wodzisławskiego (26,6 µg/m³). Poziom 26 µg/m³ przekroczono również w miastach na prawach powiatu: Jastrzębiu-Zdroju, Rybniku, Żorach i Krakowie. Z kolei najniższe średnie stężenie roczne odnotowano na terenie powiatu sławieńskiego (10,8 µg/m³) oraz kołobrzeskiego, słupskiego i lęborskiego (10,9 µg/m³).

W przypadku pyłu PM10, czyli aerozoli atmosferycznych (pył zawieszony) o średnicy nie większej 10 μm, sytuacja w Europie jest zdecydowanie lepsza. Wyłącznie w czterech krajach (Malta, Polska, Czechy i Słowacja) ponad połowa populacji żyje na obszarach, gdzie obserwowane są przekroczenia zalecanej przez WHO wartości dopuszczalnej 20 µg/m³. Jedynie na Malcie w całym kraju nie są przestrzegane zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia.

Wracając do sytuacji w Polsce, w raporcie możemy przeczytać, że przekroczenie zalecanego przez WHO poziomu dopuszczalnego średniego rocznego stężenia pyłu PM10 (20 µg/m³) dotyczyło ponad połowy powiatów (196 powiatów), na których terenie mieszkało 24,6 mln osób. W przypadku 184 powiatów ponadnormatywne długookresowe narażenie dotyczyło wszystkich mieszkańców, w przypadku kolejnych 19 powiatów udział narażonej populacji był większy niż 50 proc. Przekroczenie zalecanej przez WHO wartości dla pyłu PM10 nie wystąpiło na obszarze 141 powiatów.

Średnie stężenie roczne pyłu PM10 na terenie Polski wynosiło 21,3 µg/m³, a najwyższą średnią zanotowano ponownie na obszarze powiatu wodzisławskiego (35,2 µg/m³). Stężenie powyżej 35 µg/m³ zaobserwowano także w Rybniku i Jastrzębiu-Zdroju. Natomiast najniższy poziom narażenia mieszkańców na pył PM10 (stężenie średnie roczne poniżej 14 µg/m³) odnotowano dla powiatów: sławieńskiego, słupskiego, kołobrzeskiego, lęborskiego, gryfickiego, koszalińskiego, białogardzkiego oraz miast Koszalin i Słupsk.