Według dostępnych danych Islandia jest wśród państw z najwyższą dzietnością w Europie, ale nie zajmuje pierwszego miejsca. W 2021 roku – zgodnie z informacjami udostępnionymi przez Eurostat – państwo to znajdowało się na trzecim miejscu (na 35 krajów). Dwie pierwsze lokaty zajęły Francja i Czechy. Islandia miała w 2021 roku wskaźnik dzietności na poziomie 1,82. Czechy osiągnęły 1,83, a Francja: 1,84.

Dane za 2022 rok znajdziemy zasobach ONZ. Różnią się one jednak od statystyk Eurostatu. Według danych ONZ współczynnik dzietności Islandii w 2021 roku wynosił 1,73. Taki sam wynik został odnotowany w roku 2022. W obu tych latach Islandia zajmowała 8. miejsce wśród 49 państw europejskich. Na pierwszym miejscu znalazły się Monako (wskaźnik 2,09) i Gruzja (wskaźnik 2,06).

W związku z tym wypowiedź Anny Marii Żakowskiej uznajemy za fałsz. Posłanka stwierdziła, że Islandia ma najwyższą dzietność w Europie, co nie jest zgodne z prawdą. Co więcej, dane ONZ wskazują, iż spadek wskaźnika dzietności Islandii może postępować. Obecnie za rok 2023 wynosi on 1,72.

Dzietność w Islandii na przestrzeni lat

Islandia największy wzrost dzietności zanotowała w latach 60. W 1960 roku wskaźnik wyniósł 4,17 i od tamtej pory powoli maleje. Wyjątkiem są niewielkie wzrosty odnotowane w 1995 i 2010 roku. W tym drugim okresie wskaźnik wyniósł 2,13, ale później znowu zaczął spadać. W 2022 roku Islandia miała najniższy wskaźnik dzietności w swojej historii. Wśród powodów spadku urodzeń wymienia się kryzys gospodarczy w 2008 roku. 

Wskaźnik dzietności Islandii w latach 1850–2020. Fot. Statista

Mimo wszystko Islandia nadal pozytywnie wyróżnia się na tle Europy ze stosunkowo wysoką dzietnością, zostawiając w tyle większość państw europejskich.

Islandia chwaliła się wzrostem liczby urodzeń dzieci w 2021 roku w stosunku do 2020. W tym pierwszym urodziło się 4 879 dzieci, a rok wcześniej 4 512. Za ten wzrost ma odpowiadać m.in. pandemia i konieczność dłuższego przebywania w domu.

Dzietność a urlop rodzicielski

W 2000 roku Islandia przedłużyła urlop rodzicielski z 6 do 9 miesięcy. Co więcej, pół roku dzielono równo między matką i ojcem, a podział ostatnich trzech miesięcy rodzice mogli ustalić indywidualnie między sobą. W ten sposób chciano zwiększyć dostęp dziecka do obojga rodziców. W 2020 roku urlop rodzicielski wydłużono do 10 miesięcy, a rok później zwiększono go do 12.

Obecnie zarówno matka, jak i ojciec mają do wykorzystania po 6 miesięcy urlopu rodzicielskiego. Czy te zmiany wpłynęły na dzietność w Islandii? Nic na to nie wskazuje, bo nie odnotowano większych wzrostów wskaźnika dzietności, który albo utrzymuje się na podobnym poziomie, albo wręcz spada.

Istnieje badanie, które pokazuje, że urlop rodzicielski dla matki i ojca może wpłynąć wręcz na zmniejszenie dzietności. Tak pokazała analiza dotycząca wprowadzenia dwutygodniowego urlopu ojcowskiego w Hiszpanii. 

Opieka obojga rodziców dobra dla dziecka

Chociaż naprzemienna opieka nie wpłynęła na zwiększenie dzietności, to jest korzystna dla rodziny. Już w 2016 roku, a więc przed tym, jak Islandia wydłużyła urlop rodzicielski, islandzcy ojcowie okazali się tymi, którzy mają najlepszą relację ze swoimi dziećmi. Tak wynika z badań WHO (s. 28).

W 2019 roku urlopowi ojcowskiemu w Islandii przyjrzeli się australijscy naukowcy. Stwierdzili, że można mówić o równym podziale opieki nad islandzkimi dziećmi, bo ich ojcowie chętnie wykorzystują swój urlop i angażują się w opiekę.