Zybertowicz o działaniach prezydenta

Andrzej Zybertowicz, doradca społeczny prezydenta Andrzeja Dudy, wziął udział w dyskusji w programie „Kawa na ławę”. W jej trakcie poruszono m.in. wątek orędzia, które prezydent wygłosił w Sejmie z okazji roku od wyborów parlamentarnych.

Polityk PSL Piotr Zgorzelski uznał, że swoimi działaniami prezydent ponownie zapisał się do klubu Prawa i Sprawiedliwości [czas nagrania: 43:57]. W ramach przykładu powiedział, że Andrzej Duda jest współodpowiedzialny za bałagan w wymiarze sprawiedliwości [czas nagrania: 44:07]. Spór o praworządność opisywaliśmy w innych naszych analizach (np. 1, 2, 3).

Zybertowicz zareagował na te słowa, mówiąc, że obecny prezydent zawetował więcej ustaw swojego własnego obozu niż jakikolwiek inny prezydent wolnej Polski [czas nagrania: 45:09]. Czy było tak rzeczywiście? Sprawdzamy.

Rola prezydenta w procesie legislacyjnym

Prezydent w Polsce ma szczególne kompetencje wobec uchwalonych ustaw, które reguluje Konstytucja RP. Aby ustawa weszła w życie, musi po uchwaleniu przez Sejm zostać podpisana przez Prezydenta RP i opublikowana w Dzienniku Ustaw RP (art. 122 ust. 2).

Jeśli prezydent ma wątpliwości co do zgodności przepisów z konstytucją, może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy (art. 122 ust. 3). Może także ją zawetować i przekazać Sejmowi do ponownego rozpatrzenia z umotywowanym wnioskiem swojej decyzji (art. 122 ust. 5).

Prezydenci okresu transformacji

Pierwszym prezydentem po 1989 roku, a zarazem pierwszym i ostatnim prezydentem Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, był Wojciech Jaruzelski (Sejm X kadencji PRL). Nie zawetował on jednak żadnej ustawy pochodzącej z własnego obozu politycznego, za który można uznać posłów najpierw Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie – po rozwiązaniu PZPR – zrzeszonych m.in. w Parlamentarnym Klubie Lewicy Demokratycznej.

We wrześniu 1990 roku zdecydowano o zmianie konstytucji, o skróceniu kadencji prezydenta Jaruzelskiego (art. 2) i o przeprowadzeniu bezpośrednich wyborów prezydenckich (art. 1 ust. 1). W wyniku tych działań prezydentem został Lech Wałęsa. W czasie gdy pełnił on tę funkcję, rządów nie sprawowała żadna partia, z którą był formalnie związany. Tym samym nie zawetował żadnej ustawy pochodzącej ze swojego obozu politycznego.

Aleksander Kwaśniewski wobec rządów Millera i Belki

Aleksander Kwaśniewski w czasie rządów lewicowych (IV kadencja Sejmu), na których czele stali Leszek Miller i Marek Belka, odmówił podpisania pięciu ustaw (1, 2, 3, 4, 5). Wszystkie z nich wniesione zostały przez rząd lub grupę posłów SLD.

Zawetowane przepisy dotyczyły m.in. regulacji rynku biopaliw ciekłych i utworzenia funduszu im. Komisji Edukacji Narodowej. Prezydent Kwaśniewski odesłał do Sejmu także ustawę o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym, którą opisywaliśmy w innej naszej analizie.

Pierwsze weto Lecha Kaczyńskiego

Lech Kaczyński po raz pierwszy odmówił podpisania ustawy 10 sierpnia 2006 roku (V kadencja Sejmu). Był to okres rządów koalicji PiS-Samoobrona-LPR. Tym samym zawetował ustawę z dnia 13 lipca 2006 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.

Przepisy te zostały wniesione do Sejmu jako projekt rządowy. Warto zauważyć, że chociaż projekt tych regulacji przedstawił premier Kazimierz Marcinkiewicz, to gdy prezydent przekazał ustawę do ponownego rozpatrzenia przez Sejm, funkcję prezesa rady ministrów pełnił jego brat – Jarosław.

Kadencja Bronisława Komorowskiego

Przez pięć lat prezydentury Bronisława Komorowskiego władzę w Polsce sprawowała Platforma Obywatelska w koalicji z Polskim Stronnictwem Ludowym (VI i VII kadencja Sejmu). Prezydent zawetował w tym czasie trzy ustawy autorstwa własnego obozu politycznego (1, 2, 3).

Jedyna z tych ustaw była autorstwa grupy posłów PO, jedna grupy posłów PSL, a jedną wniesiono jako projekt rządowy. Przepisy te dotyczyły m.in. utworzenia Akademii Lotniczej w Dęblinie i zmiany ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Ponadto w czasie swojej kadencji prezydent zawetował jedną ustawę zgłoszoną jako projekt obywatelski. Miała ona na celu zmianę podziału terytorialnego okręgów sądowych (s. 1).

Weta ustawodawcze Andrzeja Dudy

W maju 2015 roku Andrzej Duda został wybrany na urząd Prezydenta RP, a pół roku później władzę w Polsce przejęło Prawo i Sprawiedliwość. Także 4 lata później ta formacja zwyciężyła w wyborach parlamentarnych i utworzyła rząd  (VIII i IX kadencja Sejmu). Z kolei w 2020 roku Andrzej Duda został wybrany prezydentem na drugą kadencję.

Przez 8 lat, gdy rządził PiS, prezydent odmówił podpisania dziewięciu ustaw przedstawionych przez ten obóz polityczny. Pierwsze trzy zawetował (1, 2, 3) w 2017 roku. Dotyczyły one m.in. zmiany ustawy o izbach obrachunkowych oraz zmian w systemie sądownictwa (1, 2). Projekty te zostały zgłoszone przez rząd oraz grupę posłów PiS.

Kolejne dwie ustawy zostały odesłane do ponownego rozpatrzenia przez Sejm w 2018 roku (1, 2), jedna w 2020 i jedna w 2021 roku. Te regulacje prawne miały na celu m.in. zmianę ustawy o działach administracji rządowej i ustawy o radiofonii i telewizji. Dwie ostatnie z ustaw zawetowanych przez Andrzeja Dudę za rządów PiS pochodziły z 2022 roku (1, 2) i dotyczyły zmiany prawa oświatowego. Wszystkie te projekty zostały zgłoszone przez rząd lub posłów klubu PiS.

Tym samym żaden prezydent w historii III RP nie zawetował więcej ustaw własnego obozu politycznego niż Andrzej Duda. Dotyczy to zarówno czasu jednej kadencji, jak i pełnego okresu pełnienia tej funkcji.