Wraca dyskusja o wpływie człowieka na klimat

Podczas „Debaty Dnia” na antenie Polsatu politycy rozmawiali na temat unijnego pakietu klimatycznego „Fit for 55”. Jego założeniem jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 roku, a do 2050 roku – osiągnięcie w UE neutralności klimatycznej.

Europoseł PiS Kosma Złotowski stwierdził, że założenia tego pakietu zostały ustalone poprzez wzajemne „licytowanie się” w Parlamencie Europejskim. Powielił przy tym fałszywą informację, że za zmiany klimatu nie odpowiada człowiek.

Przekonanie to jest często powtarzane przez polityków prawicy – wiele z tych wypowiedzi weryfikowaliśmy już wcześniej. Możesz zapoznać się m.in. z analizą wypowiedzi Bogdana Pęka, a także z dwiema analizami wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego (1, 2).

IPCC: Działalność człowieka bezdyskusyjnie spowodowała globalne ocieplenie

Na wstępie należy zaznaczyć, że terminy „zmiana klimatu” oraz „globalne ocieplenie” nie są tożsame, choć są ze sobą powiązane. Zmiana klimatu – oprócz wzrostu temperatury – obejmuje chociażby zmiany w przestrzennym rozkładzie opadów na Ziemi, a także zmianę częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Wraz z upływem lat i z dokładniejszym badaniem zjawiska globalnego ocieplenia naukowcy Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) coraz bardziej utwierdzali się w przekonaniu, że to działalność człowieka ma znaczący wpływ na wzrost średniej temperatury na planecie. Zostało to podsumowane przez Naukę o klimacie:

Według konsensusu naukowego to człowiek odpowiada za globalne ocieplenie

W 2021 roku naukowcy zbadali 3 tys. losowo wybranych prac naukowych związanych ze zmianami klimatu, opublikowanych od 2012 roku. Na ich podstawie oceniono, że konsensus naukowy co do tego, że zmiana klimatu jest spowodowana przez człowieka, przekracza 99 proc. Więcej na ten temat przeczytasz w naszej analizie wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego.

Ocieplenie jest wywołane przez gazy cieplarniane. Wzrost ich emisji związany jest z nowoczesną działalnością człowieka, przede wszystkim w sektorze energetycznym i przemyśle. Nauka o klimacie przywołuje kilka dowodów na związek między ociepleniem klimatu a wzrostem stężenia gazów cieplarnianych, m.in.:

• Satelity pokazują, że w kosmos ucieka coraz mniej energii niesionej przez fale o długościach absorbowanych przez gazy cieplarniane.
• Pomiary meteorologiczne wskazują, że rośnie ilość energii powracającej z atmosfery do powierzchni planety. Można to powiązać ze wzrostem stężenia gazów cieplarnianych. Dzięki analizie widmowej tego promieniowania wiemy, w jakim stopniu konkretne gazy przyczyniają się do ocieplenia.
• Wskutek wzrostu stężenia CO₂ w powietrzu powinna ocieplać się niższa warstwa atmosfery (troposfera), a ochładzać – wyższa (stratosfera). Właśnie takie zjawiska obserwują satelity i balony meteorologiczne.
• Trend ocieplenia wyraźniejszy jest nocą, co wskazuje, że za wzrost temperatur odpowiadają gazy cieplarniane (działające 24 godziny na dobę), a nie – Słońce (aktywne w dzień).

Nie możemy dopuścić do ocieplenia o 1,5°C

Spalanie paliw kopalnych przez ponad 100 lat oraz niezrównoważone wykorzystywanie energii i gruntów doprowadziły do globalnego ocieplenia o 1,1°C powyżej poziomów sprzed rewolucji przemysłowej. Rozwój cywilizacji odpornej na zmianę klimatu staje się trudniejszy z każdym ułamkiem stopnia wzrostu średniej globalnej temperatury.

Potencjalne szkody i straty mogą zostać znacząco ograniczone, w przypadku gdy ocieplenie zostanie zatrzymane na poziomie 1,5°C w stosunku do czasów sprzed rewolucji. Próg 1,5°C został wyznaczony również w Porozumieniu paryskim, które zobowiązało kraje do przedstawienia długoterminowych planów ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Unia Europejska w 2050 roku chce osiągnąć neutralność emisyjną, czyli móc usuwać z atmosfery taką ilość emisji CO₂, jaka została wytworzona w państwach członkowskich. Więcej na temat unijnej polityki klimatycznej możesz przeczytać w jednej z naszych analiz.

Według innych badań obecnie panujące globalne temperatury mogą być wyższe niż kiedykolwiek w historii naszej cywilizacji. A jak wskazuje NASA, zmiany klimatyczne – w szczególności susze – były przynajmniej częściowo odpowiedzialne za powstawanie i upadanie starożytnych cywilizacji.

Na klimat najbardziej oddziałują emitowane gazy cieplarniane

Inne czynniki, które mogły mieć wpływ na zmianę klimatu w przeszłości, są obecnie uznawane za mało prawdopodobne. Mowa tutaj o np. zmianie aktywności słonecznej, o cyklach Milankovicia czy o spadku aktywności wulkanicznej.

Zgodnie ze stanowiskiem NASA ilość energii słonecznej otrzymywana przez Ziemię podążała za naturalnym, 11-letnim cyklem Słońca i nie odnotowywano jej wzrostu netto od lat 50. XX wieku. W tym samym okresie globalna temperatura znacznie wzrosła.

Zgodnie z teorią Milankovicia kształt orbity Ziemi zmienia się z eliptycznej na niemal idealnie okrągłą w ciągu cyklu trwającego od 90 tys. do 100 tys. lat. Gdy orbita jest bardzo eliptyczna, ilość energii słonecznej otrzymywanej w najbliższym położeniu Ziemi od Słońca jest o 20-30 proc. większa, niż gdy znajduje się najdalej. 

W ciągu ostatnich 150 lat to zjawisko nieznacznie wpłynęło na ilość energii słonecznej docierającej do Ziemi.

Z kolei aerozole siarkowe emitowane przez wulkany odbijają światło słoneczne i zmniejszają możliwość nagrzewania powierzchni Ziemi. Wpływ aktywności wulkanicznej na zmiany klimatu był znaczący w pierwszej połowie XX wieku. Jednak w ostatnich latach, kiedy miało miejsce szybkie ocieplenie, wpływ ten był niewielki, ponieważ aktywność wulkaniczna osłabła.