Analiza powstała w ramach projektu Central European Digital Media Observatory (CEDMO) – interdyscyplinarnej sieci ekspertów, naukowców oraz organizacji walczących z dezinformacją w regionie Europy Środkowej. Projekt CEDMO jest finansowany ze środków Unii Europejskiej.

Politycy komentują ceremonię zakończenia igrzysk

11 sierpnia o godzinie 21, po dwóch tygodniach zmagań, rozpoczęła się ceremonia zamknięcia Letnich Igrzysk Olimpijskich w Paryżu. W związku z rangą wydarzenia było ono śledzone przez wiele mediów w Polsce i na świecie. Ceremonię obserwowali też przynajmniej niektórzy z polskich polityków, chociaż w niektórych przypadkach niezbyt uważnie.

Rano 12 sierpnia posłanka Prawa i Sprawiedliwości Joanna Lichocka opublikowała na Facebooku wpis z nagraniem przedstawiającym prezydenta Francji Emanuela Macrona wygwizdanego podczas wydarzenia sportowego. Parlamentarzystka napisała, że nagranie pochodzi właśnie z ceremonii zamknięcia igrzysk olimpijskich. 

Podobne wpisy opublikował na platformie X i na Facebooku Konrad Berkowicz. Poseł z ramienia Konfederacji nie napisał, że Macron został wygwizdany podczas ceremonii zamknięcia igrzysk, ale wpisy opublikował w czasie trwania tego wydarzenia. Mogło to sugerować odbiorcom, że przedstawione nagranie wykonano podczas zakończenia olimpiady.

Pod wpisem Konrada Berkowicza niektóre z popularnych komentarzy sugerowały, że niedawne wybory we Francji, w których koalicja prezydenta Macrona (Ensemble) zdobyła blisko 1/4 głosów, zostały sfałszowane (1, 2), na co nagranie miało być rzekomym dowodem. Wśród komentarzy pod wpisem Joanny Lichockiej również nie zabrakło opinii, że fałszerstwa wyborcze mogą dotknąć również inne kraje, np. Polskę czy USA.

Nagranie nie pochodzi z ceremonii zamknięcia igrzysk

Fragment nagrania przedstawiony we wpisach polityków (1, 2, 3) pochodzi w rzeczywistości z września 2023 roku z ceremonii otwarcia Pucharu Świata w Rugby [czas nagrania 25:10]. Można to zweryfikować, patrząc na mównicę, z której przemawia Emanuel Macron. Znajduje się na niej napis, który informuje, co to za wydarzenie [czas nagrania 25:13]. 

Fragment wykorzystany przez parlamentarzystów ma tylko 20 sekund, podczas których słychać jedynie gwizdy (1, 2, 3). Przemówienie trwało w rzeczywistości ok. 2 minut, a podczas jego trwania, poza gwizdami, słyszalne są owacje, wywołane prośbą Macrona o brawa dla drużyn biorących udział w zawodach. Dodatkowo zebrani na stadionie kibice skandowali na cześć drużyny Francji „Allez Les Bleus!” – „Naprzód Niebiescy!” [czas nagrania 26:11].

Emmanuel Macron nie zabrał głosu podczas ceremonii zamknięcia igrzysk w Paryżu. Podczas jego wystąpienia na ceremonii otwarcia rzeczywiście było słychać gwizdy, ale jednocześnie z oklaskami [czas nagrania 03:27:30].

Sprawdzaj prawdziwy kontekst i nie daj się ponieść emocjom

Przeanalizowany przez nas przykład dobrze pokazuje, jak można w łatwy sposób manipulować nastrojami odbiorców. W tym przypadku nagranie umieszczone w niewłaściwym kontekście wywołało u niektórych przekonanie, że wybory we Francji zostały sfałszowane.

Aby nie dać się oszukać, pamiętaj, żeby sprawdzać, czy materiały wizualne (np. zdjęcia) lub nagrania zostały przedstawione we właściwym kontekście. Z prostymi i szybkimi sposobami weryfikacji kontekstu obrazów zapoznasz się po przeczytaniu tej analizy.

Nie istnieje jedna recepta, dzięki której można zawsze unikać fałszywych przekonań. Warto jednak zawsze podchodzić z rezerwą do treści, które wzbudzają w nas emocje i potwierdzają utrwalone przekonania. Możemy się wtedy poddać efektowi potwierdzenia, o którym więcej przeczytasz w tekście o błędach poznawczych.