Kontekst wypowiedzi 

19 lutego telewizja TVN24 w ramach programu „Superwizjer” wyemitowała dokument „Kłamstwo vatowskie”. Autorzy reportażu przedstawili w nim historie trzech osób nieświadomie zamieszanych w przestępstwo wyłudzenia podatku od towarów i usług (VAT). Pod koniec programu przytoczone zostały dane liczbowe dotyczące efektywności odzyskiwania mienia z tego rodzaju przestępstw. Materiał wywołał lawinę komentarzy na temat luki vatowskiej. W dyskusji brali udział zarówno członkowie rządu, jak i inni politycy, instytucje czy osoby publiczne.

Oficjalne oświadczenie wydała m.in. Prokuratura Krajowa, według której materiał przedstawił „całkowicie nieprawdziwy obraz dotyczący postępowań karnych przeciwko członkom mafii vatowskich”. W oświadczeniu organu ścigania możemy również przeczytać, że podejmowane działania wymierzone w przestępczość podatkową „w zasadniczy sposób przyczyniły się do zmiany w ściągalności podatku VAT”.

24 lutego odbyło się Posiedzenie Sejmu, podczas którego Mateusz Morawiecki stwierdził, że w ciągu jednego roku 2017 ściągalność podatku VAT wzrosła o 30 mld, czyli tyle samo ile w czasach 8 lat rządów Platformy Obywatelskiej.

Nie jest to pierwsza wypowiedź premiera o wysokim wzroście wpływów z tytułu podatku VAT w roku 2017. W 2018 roku podczas konferencji prasowej Mateusz Morawiecki mówił: – Chodzi o to, żeby walczyć z różnymi patologiami w obszarze podatkowym, tak jak my to zrobiliśmy na poziomie VAT, bo dzięki temu na koniec ubiegłego roku mamy 157 mld zł w porównaniu do poprzedniego roku 127 mld zł, czyli przyrost o 23 proc.

Demagog zajmował się już podobną wypowiedzią – w listopadzie 2019 roku opublikowaliśmy dane, które potwierdzają słowa Mateusza Morawieckiego, jeżeli chodzi o wpływy budżetowe z tytułu podatku od towarów i usług.

Wpływy z VAT

Według danych publikowanych przez Ministerstwo Finansów wzrost przychodów budżetu z tytułu podatku od towarów i usług wyniósł w 2017 roku 30,2 mld zł w porównaniu do roku poprzedniego, a od roku 2008 do 2015 (za rządów Platformy Obywatelskiej) – 21,3 mld zł. Wpływy z VAT w poszczególnych latach przedstawia poniższa tabela:

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MF oraz KE

Jak uszczelnienie podatku VAT wpłynęło na wzrost wpływów z VAT?

Informacji na temat związku między uszczelnianiem podatku VAT a wzrostem wpływów z tego podatku dostarcza raport Najwyższej Izby Kontroli pt. „Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2017 roku”. Na stronie 88 dokumentu możemy przeczytać, że:

oraz:

Z analizy NIK wynika, że 2,494 mld zł (8,3 proc.) z podanych przez premiera 30 mld zł pochodzi z przesuwania terminów zwrotu podatku podatnikom. Na tej samej stronie czytamy, że „gdyby w latach 2015-2017 nie dokonywano w grudniu zwrotów VAT, których termin realizacji przypadał na kolejny rok, dochody z podatku VAT w 2017 r. byłyby o 16,6 proc. wyższe niż w 2016 r.”, czyli niższe o 6,4 proc. od 23 proc. o których wspomina premier, przytaczając kwotę 30 mld zł. Na inną dynamikę VAT w 2017 roku pokazują też dane Komisji Europejskiej. Jest to VAT liczony według metodologii memoriałowej (ESA2010) i odporny na przesuwanie zwrotów, ale również przesuwanie dochodów między latami. Zgodnie z tymi wyliczeniami przychody z VAT w Polsce wynosiły:

• w roku 2016: 134,6 mld zł,
• w roku 2017: 154,7 mld zł.

Mówimy tu zatem o dynamice 15 proc. i wzroście o 20,1 mld zł rok do roku.

Więcej o różnicach w metodologii i wpływach przesuwania zwrotów możemy przeczytać w artykule dr. Sławomira Dudka „Uszczelnianie VAT nie sfinansuje nawet 500+”.

Wracając do raportu NIK, na stronie 12 autorzy stwierdzają, że „z punktu widzenia realizacji budżetu państwa w 2017 r. główne parametry makroekonomiczne ukształtowały się bardzo korzystnie”. Jako przykłady podają m.in. wzrost gospodarczy w wysokości 4,5 proc oraz wskaźnik cen (inflację) w wysokości 2 proc. W przypadku wzrostu gospodarczego, według szacunków Głównego Urzędu Statystycznego, z 4,6 proc. łącznej wartości realnego tempa wzrostu gospodarczego, 2,7 proc. można objaśnić dynamiką spożycia prywatnego, a pozostałe 1,9 proc. – innymi czynnikami.

W innym miejscu (s. 46) możemy przeczytać, że: „w 2017 r. motorem rozwoju gospodarczego w Polsce pozostawała prywatna konsumpcja. Dalsze zmniejszanie się stopy bezrobocia i związany z tym wzrost liczby pracujących oraz występowanie jeszcze w I kwartale 2017 r. efektu wprowadzenia świadczenia wychowawczego dla osób wychowujących dzieci (program Rodzina 500 plus) zapewniły wysoki wzrost prywatnej konsumpcji (o 4,8%)”.

Kształtowanie się wskaźnika cen, deflacji zapoczątkowanej w roku 2014 i trwającej do końca trzeciego kwartału roku 2016 oraz inflacji w roku 2017 pokazuje poniższa tabela:

Na stronie 89 raportu czytamy, że „trudno (…) jest jednoznacznie stwierdzić w jakim stopniu wzrost dochodów był wynikiem poprawy parametrów makroekonomicznych, a w jakim działań uszczelniających oraz organizacyjnych”. Możemy stąd wysnuć wniosek, że eksperci Najwyższej Izby Kontroli nie byli w stanie wskazać, w jakim stopniu na dochody budżetu (w tym VAT) wpłynęły m.in.:

• zwiększenie konsumpcji wywołane m.in. programem „Rodzina 500 plus”,
• powrót po ponad 2 latach inflacji,
• przesuwanie terminów zwrotu podatku VAT,
• poprawa ściągalności.