Opozycja: Prawo i Sprawiedliwość zliberalizowało politykę migracyjną

W polskiej debacie publicznej na popularności zyskał temat imigracji. Prawo i Sprawiedliwość sprzeciwia się proponowanemu przez Unię Europejską systemowi relokacji migrantów. Więcej na ten temat dowiesz się z innej naszej analizy. Debata o migrantach jest dodatkowo podsycana przez uliczne protesty trwające we Francji.

Partie opozycyjne zaczęły wytykać obozowi rządzącemu hipokryzję. Joanna Kluzik-Rostkowska wskazała przykładowo, że za rządów PiS wzrosła liczba zezwoleń na pobyt oraz pozwoleń na pracę wydawanych cudzoziemcom. Dane na ten temat nie są jednak łatwe do interpretacji, o czym więcej pisaliśmy przy okazji analizy wypowiedzi Sławomira Mentzena. 

Z kolei 5 lipca Krzysztof Bosak w Polsacie podkreślił, że za rządów PiS zostały zmniejszone wymagania wobec cudzoziemców ubiegających się o polskie obywatelstwo. Parę dni wcześniej w Radiu ZET tę samą informację przekazał Dariusz Klimczak z PSL. Według obu polityków zlikwidowany miał zostać test z wiedzy o historii i systemie politycznym. Czy to prawda?

Pięć warunków do zostania obywatelem Polski

Obecnie obowiązująca ustawa o obywatelstwie polskim określa w art. 30, że w normalnym trybie cudzoziemiec pragnący nabyć polskie obywatelstwo musi spełniać następujące wymogi:

1. przebywanie w Polsce co najmniej 3 lata na podstawie zezwolenia na pobyt (lub pobyt rezydenta UE albo prawa stałego pobytu),
2. posiadanie stabilnego i regularnego źródła dochodu,
3. posiadanie tytułu prawnego do zajmowania lokalu mieszkalnego,
4. znajomość języka polskiego na poziomie co najmniej B1 potwierdzona urzędowym poświadczeniem (lub ukończona polska szkoła albo uczelnia z wykładowym językiem polskim),
5. nabycie przez tę osobę obywatelstwa polskiego nie może stanowić zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego (art. 31 pkt 2).

Nieco szybciej, czyli po dwóch latach, obywatelstwo mogą nabyć osoby, które:

• od 3 lat pozostają w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie,
• nie mają żadnego obywatelstwa,
• otrzymali w Polsce status uchodźcy.

Osoby z polskim pochodzeniem (lub Kartą Polaka) mogą uzyskać obywatelstwo już po roku zamieszkiwania w kraju.

Obcokrajowcy, którzy ubiegają się o polskie obywatelstwo w przyspieszonym trybie, nie muszą mieć stabilnego i regularnego źródło dochodu oraz posiadać mieszkania.

Egzamin, którego nigdy nie było

Przyjrzeliśmy się wszystkim ustawom dotyczącym polskiego obywatelstwa. Za cel obraliśmy sprawdzenie wymogów, które musiał spełnić cudzoziemiec, aby je otrzymać.

Obecna ustawa o obywatelstwie weszła w życie w sierpniu 2012 roku i od razu zawierała wspomniane 5 warunków. Jedyna różnica w stosunku do obecnej wersji to wymagany poziom znajomości języka. Pierwotna wersja ustawy nie określała, na jakim poziomie cudzoziemiec musi posługiwać się językiem polskim. 

Dopiero w 2018 roku Sejm przyjął zmianę, na mocy której do ustawy wprowadzono wymóg biegłości w języku polskim na poziomie co najmniej B1 potwierdzony urzędowym poświadczeniem. 

Oznacza to, że tak naprawdę za rządów PiS podniesiono wymogi wobec osób ubiegających się o obywatelstwo, a nie obniżono. Natomiast egzaminu nie zlikwidowano, ponieważ wcześniej go nie było.

Egzaminu nie było także w II RP i PRL

Wymogu zaliczenia egzaminu z historii Polski nie doszukaliśmy się także w starszych ustawach dotyczących obywatelstwa. W 1920 roku przyjęta została ustawa o obywatelstwie Państwa Polskiego.

Na jej mocy przyznawano obywatelstwo osobom osiedlonym na obszarze II RP. Zdecydowano również, że cudzoziemiec, który pragnie otrzymać obywatelstwo, musiał wykazać, że spełnia następujące warunki:

1. prowadzenie nieposzkalowanego trybu życia,
2. przebywanie stale przynajmniej od 10 lat w granicach Polski,
3. posiadanie środków utrzymania lub zarobkowania dla siebie i swojej rodziny,
4. znajomość języka polskiego.

Następnie w czasach PRL przyjęto ustawę o obywatelstwie polskim z 1951 roku. Nie wymieniono w niej warunków, które musiał spełnić cudzoziemiec pragnący nabyć polskie obywatelstwo. Podkreślono jedynie, że Rada Państwa ma możliwość nadać je cudzoziemcowi na jego prośbę.

Jednocześnie w ustawie znalazł się warunek, że obywatel Polski nie może być jednocześnie obywatelem innego państwa.

W 1962 roku przepisy zostały zastąpione nową ustawą o obywatelstwie polskim, która obowiązywała aż do 2012 roku. W ramach tej ustawy nie obowiązywał wymóg znajomości języka polskiego.

Cudzoziemiec miał prawo ubiegać się o obywatelstwo, jeśli zamieszkiwał w kraju od 5 lat. Rząd mógł wymagać od niego dowodu utraty lub zrzeczenia się obywatelstwa obcego.

Które państwa wymagają egzaminu?

Rozwiązanie, do którego odwoływał się Bosak, obowiązuje m.in. w Stanach Zjednoczonych. Jednym z warunków otrzymania obywatelstwa tego kraju przez cudzoziemca jest zaliczenie „Naturalization Test”, czyli testu z wiedzy o historii i systemie politycznym USA. 

Podobny test obowiązuje w Wielkiej Brytanii. Nazywa się „Life in the UK Test” (pol. „Test o życiu w WB”) i składa się z 24 pytań wylosowanych z dużej bazy dotyczących brytyjskiej historii, kultury i tradycji. Kandydat lub kandydatka muszą odpowiedzieć na minimum 18 pytań (75 proc.), aby zaliczyć test i móc ubiegać się o obywatelstwo.

Podobnie w Niemczech. Osoby ubiegające się o obywatelstwo muszą spełnić kilka warunków, wśród których znajduje się „Einbürgerungstest”, czyli egzamin z wiedzy o systemie prawnym, społeczeństwie i życiu w Republice Federalnej Niemiec. 

Według przeglądu pochodzącego z 2011 roku test na obywatelstwo (dotyczący kultury albo systemu politycznego) obowiązywał w co najmniej 11 państwach na świecie. Mowa m.in. o Francji, Australii czy Kanadzie.

„Egzamin” na kartę Polaka?

Czasami z określeniem „egzamin” można się spotkać w odniesieniu do Karty Polaka (1, 2, 3). Jest to dokument potwierdzający przynależność do polskiego narodu osób, które mają polskie pochodzenie. Otrzymanie Karty Polaka nie jest jednoznaczne z posiadaniem polskiego obywatelstwa. 

Jak wygląda procedura nadania karty? Chętny, który udowodni, że jest narodowości polskiej (lub ma polskich rodziców bądź dziadków), musi wykazać swój związek z polskością poprzez:

• przynajmniej podstawową znajomość języka polskiego oraz 
• znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów.

Wiedza ta powinna zostać zweryfikowana podczas rozmowy z konsulem. To właśnie ona bywa potocznie nazywana „egzaminem”. Z rozmowy są zwolnione osoby, które posiadają świadectwo ukończenia szkoły lub studiów w Polsce, dyplom ukończenia szkoły za granicą z wykładowym językiem polskim albo oficjalne poświadczenie znajomości języka polskiego.

Procedura nadawania Karty Polaka nie była zmieniana od 2007 roku.