Sejm podsumował zeszłoroczny budżet

Podczas 79. posiedzenia Sejmu IX kadencji została przedstawiona analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2022 roku. Główne wnioski przedstawił prezes Najwyższej Izby Kontroli.

Podczas dyskusji sejmowej poseł Siekierski zarzucił rządowi różnice pomiędzy sumami długu publicznego ujmowanymi według metodologii unijnej i krajowej. Zasugerował, że wzrost różnic obniża wiarygodność ekonomiczną państwa.

Ile wyniósł dług publiczny w 2022 roku?

Według ustawy o finansach publicznych dług publiczny jest sumą zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami tego sektora.

Według metodologii krajowej (PDP) na koniec 2022 roku dług wyniósł 1 209,6 mld zł. Dług liczony według metody unijnej (EDP) wyniósł na koniec 2022 roku 1 512,2 mld zł. Natomiast PKB w 2022 roku osiągnęło poziom 3 078,3 mld zł (s. 35).

Dług liczony na dwa sposoby

Dług publiczny w Polsce obliczany jest według dwóch systemów – krajowego i unijnego. Istnienie dwóch sposobów obliczania długu ma dwa źródła. Po pierwsze wynika ono z różnic w definiowaniu sektora finansów publicznych przez polską ustawę o finansach publicznych i przez przepisy unijne.

Po drugie – wynika z różnic w ujmowaniu kosztów i zobowiązań w systemach rachunkowości budżetowej Polski i UE. Odmienne systemy rachunkowości prowadzą do różnic w wysokości długu liczonego według obu systemów.

W Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2023–2026 opublikowanej przez Ministerstwo Finansów pod koniec 2022 roku prognozuje się, że dług publiczny w relacji do PKB liczony według metodologii krajowej spadnie do 2026 roku, natomiast ten liczony według metodologii unijnej – wzrośnie.

Państwowy dług publiczny według ustawy o finansach publicznych

PDP określa wysokość zadłużeń zaciągniętych przez poszczególne państwowe podmioty na rynku finansowym. Wskaźnik ten nie uwzględnia wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami sektora finansów publicznych (przykładowo pożyczek udzielonych z budżetu państwa samorządom terytorialnym). Dług publiczny to dług trzech głównych filarów – budżetu państwa, samorządów oraz Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zestawienie uwzględnianych instytucji dostępne jest w art. 9 ustawy o finansach publicznych. PDP obejmuje m.in. organy administracji rządowej, sądy, jednostki samorządu terytorialnego, a także instytucje takie jak ZUS czy NFZ.

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych według metodologii unijnej

Unijny sposób obliczania zadłużenia państwa bazuje na traktacie z Maastricht z 1993 roku. Według tej metodologii państwowy dług publiczny to dług sektora instytucji rządowych i samorządowych. Jest on liczony jednolicie we wszystkich państwach Unii Europejskiej (w tym w Polsce).

Innymi słowy, dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP) jest długiem publicznym wyliczanym na podstawie metodologii unijnej. Sektor instytucji rządowych i samorządowych tworzą dwie grupy podmiotów:

• jednostki organizacyjne zaliczane do sektora finansów publicznych według metodologii krajowej,
• dodatkowe jednostki, które nie są częścią sektora finansów publicznych, ale spełniają kryteria klasyfikacji według metodologii unijnej – m.in. zobowiązania zaciągnięte w ramach Krajowego Funduszu Drogowego oraz Funduszu Kolejowego.

Klasyfikacja unijna zawiera dodatkowe, szczegółowe kryteria. Pozwala to na jednomyślne przyporządkowywanie danych podmiotów do kategorii instytucji rządowych, których należności składają się na dług publiczny. 

Takie ujednolicenie jest niezależne od porządków prawnych oraz przyjętych zakresów sektora instytucji publicznych wszystkich państw członkowskich UE.

Różnice w ujmowaniu zobowiązań w sektorze budżetowym Polski i UE

W polskiej rachunkowości budżetowej funkcjonuje system kasowy – przepływy pieniężne są w nim ujmowane dopiero w momencie realnego wpływu/wypływu środków, a nie w momencie powstania należności/zobowiązania. Oznacza to, że transakcje ujmowane są w wyniku finansowym dopiero w momencie faktycznego wpłynięcia/wypłynięcia środków.

Jest to odwrotnością zasady memoriałowej, funkcjonującej w unijnym systemie rachunkowości budżetowej. Zasada ta ujmuje transakcje w wyniku finansowym w momencie powstania zobowiązania/należności, niezależnie od tego, kiedy nastąpi faktyczny przepływ środków pomiędzy rachunkami bankowymi.