Czym jest Prokuratura Europejska?

Prokuratura Europejska (EPPO) to organ Unii Europejskiej odpowiedzialny za prowadzenie postępowań przygotowawczych, wnoszenie i popieranie oskarżeń oraz wytaczanie powództw przeciwko sprawcom przestępstw naruszających interesy finansowe Unii Europejskiej, w tym:

• nadużyć finansowych,
• korupcji,
• prania pieniędzy,
• transgranicznych oszustw VAT-owskich.

Instytucje i organy UE oraz państw członkowskich, które przystąpiły do współpracy, muszą zgłaszać EPPO wszelkie działania przestępcze mające wpływ na budżet UE. Domniemane przypadki nadużyć finansowych i innych przestępstw mogą być zgłaszane również przez osoby fizyczne.

Możliwość powołania Prokuratury Europejskiej została przewidziana w Traktacie z Lizbony z 2007 roku. Organ rozpoczął jednak działalność 1 czerwca 2021 roku. Jego szefową jest Laura Codruța Kövesi z Rumunii. Oprócz niej do Prokuratury Europejskiej należą po jednym prokuratorze z każdego kraju członkowskiego.

Przykładem operacji prowadzonej przez EPPO jest śledztwo w sprawie oszustw przy wykorzystywaniu funduszy europejskich w Bułgarii. Więcej na ten temat przeczytasz w naszej analizie.

Rząd chce zwiększyć kompetencje Prokuratury Europejskiej

Jednym z punktów posiedzenia Sejmu 7 lipca była debata nad projektem nowelizacji Kodeksu postępowania karnego oraz ustawy – Prawo o prokuraturze. Rządowy projekt przewiduje:

• włączenie Prokuratury Europejskiej do kręgu podmiotów uprawnionych do funkcjonowania w transgranicznym obrocie prawnym,
• umożliwienie polskim prokuratorom i sądom wykonywanie wniosków EPPO,
• wprowadzenie możliwości występowania przez polskie prokuratury i sądy do Prokuratury Europejskiej o zabezpieczenie i przekazanie materiału dowodowego w sprawach objętych jej kompetencją.

Założenia projektu zaprezentował w Sejmie wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł, który przekonywał, że zmiana przepisów zapewni realizację zasad płynących ze współpracy organów Unii Europejskiej z polskimi organami ścigania. Polska nie zamierza obecnie jednak przystępować do Prokuratury Europejskiej.

W czasie debaty padło pytanie ze strony posłanki Marii Kurowskiej, czy wszystkie kraje Unii Europejskiej należą do Prokuratury Europejskiej. W odpowiedzi Warchoł wskazał, że oprócz Polski we współpracy tej nie biorą udziału również Dania, Szwecja, Węgry i Irlandia.

Pięć państw poza EPPO. Polska może dołączyć w każdej chwili

Cztery pierwsze państwa, w tym Polska, mogą przystąpić do EPPO w dowolnym momencie tak, jak już po powstaniu EPPO uczyniły to Malta i Holandia. Przystąpienie do Prokuratury Europejskiej wymaga jedynie zgody Komisji Europejskiej.

Natomiast wobec Danii, na mocy protokołu z 2012 roku, stosowana jest klauzula opt-out. Oznacza to, że Kopenhaga jest wyłączona ze współpracy sądowej w sprawach cywilnych, w tym w ramach Prokuratury Europejskiej. 

Klauzulę opt-out zastosowała również Irlandia. W jej przypadku klauzula ma jednak bardziej elastyczny charakter, dzięki czemu drzwi do członkostwa w EPPO pozostają dla Dublina otwarte.