Ustawa o Sądzie Najwyższym trafiła do Senatu

W programie „Kawa na ławę” 22 stycznia br. politycy rozmawiali o przyjętym kilkanaście dni wcześniej przez Sejm projekcie nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym. Projekt przewiduje zastąpienie Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN Naczelnym Sądem Administracyjnym, którego zadaniem będzie rozwiązywanie spraw dyscyplinarnych.

Ustawą zajmie się teraz Senat. Projekt wciąż jest jednak krytykowany m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Marcin Wiącek zwrócił uwagę, że proponowane zmiany nie rozwiązują podstawowego problemu, czyli braku niezależnego sposobu wyboru Krajowej Rady Sądownictwa.

Projekt mógł trafić do Senatu, ponieważ posłowie opozycji w większości wstrzymali się od głosu. Premier Mateusz Morawiecki w wywiadzie dla RMF FM nazwał to zachowanie „właściwym”. Do tej wypowiedzi odniosła się Jadwiga Emilewicz, która przypomniała, że w przeszłości przedstawiciele opozycji w Parlamencie Europejskim głosowali za rezolucjami krytycznymi wobec Polski. Według posłanki PiS ma być to ewenementem na skalę Unii Europejskiej.

Rezolucje PE, czyli dokumenty bez mocy prawnej

Rezolucje Parlamentu Europejskiego nie mają wiążącego charakteru. Wyrażają jednak stanowisko UE w sprawach, które są ważne dla całej organizacji i poszczególnych państw. Mogą stanowić też sugestię dla Komisji Europejskiej, aby opracowała wniosek lub podjęła dalsze działania.

Na potrzeby analizy wypowiedzi Jadwigi Emilewicz przejrzeliśmy rezolucje PE z ostatnich dwóch lat. Wybraliśmy te, które dotyczyły krytyki konkretnych państw członkowskich, a następnie sprawdziliśmy, jak głosowali posłowie pochodzący z tych krajów. 

Znaleźliśmy osiem przykładów rezolucji, które zostały poparte przez posłów z państw, których te rezolucje dotyczyły. Dane wraz ze źródłami zebraliśmy tutaj. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje na temat tych rezolucji w kolejności chronologicznej.

Kwiecień 2021: PE przypomina sprawę zabójstwa maltańskiej dziennikarki

29 kwietnia 2021 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie zabójstwa Daphne Caruany Galizii i praworządności na Malcie. Odnosi się ona do zabójstwa maltańskiej dziennikarki i blogerki, do którego doszło w 2017 roku. Caruana Galizia pisała m.in. o powiązaniach rządu Malty z Panama Papers (aferą związaną z nielegalnym zakładaniem firm w rajach podatkowych). 

Autorzy rezolucji wytknęli Malcie zbyt wolne postępy w dochodzeniu oraz skrytykowali prezydenta tego kraju za ułaskawianie przestępców związanych z zabójstwem. Zwrócili też uwagę na rosnące zagrożenia dla praworządności, demokracji i praw podstawowych – w tym dla wolności mediów i niezależnego sądownictwa.

Czerwiec 2021: konflikt interesów prezydenta Czech

10 czerwca 2021 roku przegłosowana została rezolucja w sprawie konfliktu interesów, dotyczącego premiera Republiki Czeskiej. Andrej Babiš jest jednym z właścicieli spółki Agrofert – jednego z największych przedsiębiorstw w branży rolniczej. Spółka przez lata otrzymywała liczne dofinansowania z UE, podczas gdy rozdysponowywaniem unijnych funduszy w Czechach zajmuje się właśnie premier.

Lipiec 2021: PE krytycznie o sytuacji osób LGBTIQ+ na Węgrzech

8 lipca 2021 roku w Parlamencie Europejskim przyjęto rezolucję w sprawie naruszeń prawa UE i praw obywateli LGBTIQ+ na Węgrzech w wyniku zmian prawnych wprowadzonych przez parlament węgierski. Chodzi o przyjętą w tym czasie ustawę, która w założeniu ma chronić dzieci przed przestępczością pedofilską, jednak w praktyce poważnie ogranicza prawa i wolności osób LGBTIQ+, a także prawa dzieci.

PE zauważył, że podobne plany pojawiały się też w innych państwach. Przypomniane zostały m.in. słowa prezydenta Polski Andrzeja Dudy, który stwierdził, że rozważyłby podpisanie ustawy zakazującej „propagandy homoseksualnej i gender”.

Maj 2022: ponownie Węgry, tym razem w sprawie praworządności

5 maja 2022 roku PE przyjął rezolucję w sprawie trwających wysłuchań na mocy art. 7 ust. 1 TUE, dotyczących Polski i Węgier. PE stwierdził, że sytuacja w obu państwach się pogarsza, oraz zaapelował do Rady UE o kontynuowanie wysłuchań i dalsze kierowanie zaleceń do Polski i Węgier. W grudniu 2017 roku wobec Polski został uruchomiony art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej, dotyczący ryzyka poważnego naruszenia unijnych wartości. We wrześniu 2018 roku tę samą procedurę rozpoczęto wobec Węgier. 

Wrzesień 2022: praworządność na Węgrzech po raz drugi pod lupą

PE ponownie pochylił się nad Węgrami 15 września, kiedy przyjęta została rezolucja w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie stwierdzenia, zgodnie z art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, istnienia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Węgry wartości, na których opiera się Unia. 

Parlament wyraził obawy m.in. w sprawie funkcjonowania węgierskiego systemu konstytucyjnego i wyborczego oraz niezależności sądownictwa. 

Październik 2022: podzieleni posłowie Malty i Słowacji

20 października 2022 roku PE przyjął dwie rezolucje dotyczące państw członkowskich: w sprawie praworządności na Malcie pięć lat po zabójstwie Daphne Caruany Galizii oraz w sprawie wzrostu liczby zbrodni popełnianych z nienawiści do osób LGBTIQ+ w całej Europie, w świetle niedawnego morderstwa homofobicznego na Słowacji.

Powrót dyskusji o praworządności na Malcie

To druga rezolucja PE odnosząca się do zabójstwa Daphne Caruany Galizii. Parlament ponownie skrytykował Maltę za zbyt długi czas postępowań sądowych (w tym w sprawie dziennikarki) i za pogorszenie się skuteczności maltańskiego systemu wymiaru sprawiedliwości.

Rozłam wśród słowackich posłów po homofobicznym zabójstwie

Tego samego dnia odbyło się też głosowanie nad rezolucją w sprawie nienawiści do osób LGBTIQ+. Ma to związek z zabójstwem dwóch młodych mężczyzn przed klubem gejowskim w centrum Bratysławy. Mordercą okazał się 19-letni zradykalizowany student z Bratysławy. 

W rezolucji zwrócono uwagę, że „społeczność LGBTIQ+ na Słowacji stała się obiektem podsycanej nienawiścią retoryki i przemocy, napędzanej również przez wielu słowackich polityków”. Po wydarzeniu w mediach społecznościowych pojawiły się nienawistne komentarze usprawiedliwiające te morderstwa lub odnoszące się do nich w szyderczym tonie.

Listopad 2022: wraca sprawa praworządności na Węgrzech

24 listopada 2022 roku przegłosowano rezolucję w sprawie oceny przestrzegania przez Węgry warunków dotyczących praworządności na mocy rozporządzenia w sprawie warunkowości oraz stanu prac nad węgierskim planem odbudowy i zwiększania odporności. W tym czasie węgierski krajowy plan odbudowy wciąż pozostawał niezaakceptowany.

PE w rezolucji wezwał Radę UE i Komisję Europejską do zastosowania wobec Węgier mechanizmu warunkowości. Przewiduje on możliwość zawieszenia płatności z budżetu UE w sytuacji, gdy państwo członkowskie narusza zasadę praworządności.