Warszawa wprowadza strefę czystego transportu

„Walka z globalnym ociepleniem oraz zanieczyszczeniem powietrza powinna odbywać się zgodnie ze światowymi standardami” – przekonuje Rafał Trzaskowski. Warszawski ratusz zapowiedział, że w przyszłym roku w stolicy Polski powstanie strefa czystego transportu (SCT), która ograniczy wjazd do miasta najbardziej emisyjnym pojazdom.

Władze Warszawy rozpisały plan na 10 lat. Strefa ma powstać w lipcu 2024 roku, obejmując zakazem wjazdu do centrum początkowo ok. 2 proc. pojazdów. W miarę podnoszenia restrykcyjności norm emisji w kolejnych latach ograniczenia mają objąć 9 proc. pojazdów (2026 rok), 16 proc. pojazdów (2028 rok), 23 proc. pojazdów (2030 rok) i ostatecznie 27 proc. pojazdów w 2032 roku.

Proponowany zasięg strefy czystego transportu w Warszawie. Obszar obejmie większość śródmieścia i część przygranicznych dzielnic. Źródło: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy

Poluzowanie przepisów i większa swoboda samorządów

Warszawa może znaleźć się więc w nielicznym gronie polskich miast, które wprowadzą strefę czystego transportu. Plany w tym zakresie ma również Kraków. Wprowadzenie takiego rozwiązania przez samorządy stało się możliwe na mocy ustawy o elektromobilności, która została przyjęta w 2018 roku. Początkowo strefy te mogły być tworzone w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców.

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) w 2020 roku podkreślała, że przepisy zakazujące wjazdu do strefy były zbyt rygorystyczne, tłumacząc w ten sposób fiasko rozwiązania w polskich miastach.

W nowelizacji ustawy o elektromobilności z grudnia 2021 roku poszerzono katalog pojazdów zwolnionych z zakazu wjazdu, wyposażając władze samorządowe w możliwość zastosowania własnych wyłączeń. Ponadto zniesiono limit wskazujący, że strefa może powstać tylko w mieście powyżej 100 tys. mieszkańców.

Warszawa dołączy do szerokiego grona europejskich miast

W innych państwach Europy Zachodniej – Wielkiej Brytanii, Holandii i Francji – wprowadzono odpowiednio 17, 14 i 8 stref czystego transportu. W Hiszpanii obecnie działają tylko 3 strefy, jednakże do 2025 roku ich liczba ma wynieść aż 149. W całej Europie do 2025 roku może działać 507 stref, a więc o blisko 60 proc. więcej.

Co ciekawe, idea stref czystego transportu nie jest aż tak młoda, jak mogłoby się wydawać. Pierwsza strefa powstała już w 1996 roku w Sztokholmie. W Polsce tego typu rozwiązanie funkcjonowało raz, na krakowskim Kazimierzu, zaledwie przez trzy miesiące, między styczniem a marcem 2019 roku.

W Polsce powstanie więcej stref?

Warszawa i Kraków mogą stać się prekursorami stref czystego transportu w Polsce. Jeden z celów Krajowego Planu Odbudowy (KPO) dotyczy promocji zero i niskoemisyjnego transportu, a także przeciwdziałania negatywnemu oddziaływaniu transportu na środowisko.

Zgodnie z zobowiązaniami (s. 203) przyjętymi w KPO do 30 czerwca 2024 roku w Polsce ma wejść w życie reforma, która nałoży obowiązek utworzenia stref czystego transportu w miastach powyżej 100 tys., które przekraczają określone progi zanieczyszczenia powietrza. Strefy miałyby zostać utworzone w kwalifikujących się miastach najpóźniej 31 marca 2025 roku.

Rząd myślał o strefach czystego transportu

Pomysł tworzenia stref czystego transportu nie wziął się wyłącznie z uzgodnień między Warszawą a Brukselą. Jeszcze w 2017 roku w Radzie Ministrów przyjęta została „Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 roku)”. Transport znalazł się wśród 6 obszarów, w których będą realizowane założenia strategii.

W „Strategii Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku” sprecyzowano (s. 111-112), że promowanie funkcjonowania stref ograniczonej emisji z transportu oraz stref czystego transportu będzie jednym z priorytetów, zarówno w perspektywie 2020, jak i 2030 roku.