14 czerwca do Osinowa Dolnego niemiecki radiowóz policyjny przywiózł kilkoro migrantów. Zdarzenie z polsko-niemieckiego pogranicza wywołało pytania o przepisy, na podstawie których mogło dojść do takiej sytuacji.

Na antenie Polsat News członkini Konfederacji Anna Bryłka tłumaczyła, że przekazywanie migrantów między państwami jest możliwe na podstawie unijnego rozporządzenia Dublin III [czas nagrania: 7:30]. Z kolei wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Czesław Mroczek wyjaśniał, że w ciągu roku do Polski przekazuje się setki migrantów w ramach readmisji [czas nagrania: 10:33].

Słowo „readmisja” może być dla niektórych nowością. Europosłanka Ewa Hernik-Zajączkowska powiedziała: „Do tej pory nie mówiło się o takim zjawisku jak readmisja. Zawsze mówiło się o relokacji imigrantów” [czas nagrania: 26:50]. Wyjaśniamy więc, co oznacza to pojęcie i w jaki sposób readmisja jest regulowana w przepisach.

Czym różni się readmisja od relokacji?

Według Słownika Języka Polskiego PWN readmisja to „odesłanie nielegalnego imigranta do kraju, z którego przybył”. Zgodnie z unijnym rozporządzeniem, znanym pod nazwą Dublin III, jeżeli migrant przybył nielegalnie do jednego państwa, a następnie przeniósł się do drugiego, to drugie państwo ma prawo przekazać go temu pierwszemu (art. 13 ust. 1, art. 21 ust. 1).

Definicję relokacji znajdziemy w niedawno przyjętym rozporządzeniu o zarządzaniu azylem i migracją. Oznacza ona przeniesienie migranta z terytorium państwa, do którego przybył, na terytorium innego państwa (art. 2 pkt 22). Relokacje mają odciążyć kraje, do których migranci przybywają w dużej liczbie. Pakt migracyjny przewiduje dla nich również inne formy wsparcia: finansowe, techniczne i operacyjne.

Jak odsyła się migrantów na podstawie rozporządzenia Dublin III?

Osoba, która wjeżdża na terytorium Polski, ale nie posiada wizy uprawniającej ją do pobytu w tym kraju, podczas kontroli granicznej może zawnioskować o udzielenie jej ochrony międzynarodowej. Wspomniane rozporządzenie Dublin III określa, w jaki sposób ustala się, które państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie takiego wniosku.

Złożenie takiego wniosku musi odbyć się niezwłocznie, maksymalnie w ciągu trzech miesięcy, odkąd migrant poprosił o ochronę (art. 21 ust. 1). Polska ma wtedy dwa miesiące na rozpatrzenie wniosku Niemiec (art. 22 ust. 1). Istnieje wiele innych szczególnych sytuacji, w których terminy mogą ulec skróceniu. Szerzej objaśniamy te procedury w innej analizie.

W jaki jeszcze sposób Polska i Niemcy regulują sprawę readmisji?

W raporcie Krajowego Punktu Kontaktowego Europejskiej Sieci Migracyjnej (KPK ESM) z 2009 roku można przeczytać, że państwa w ramach umów o readmisji mogą uprościć formalności w zakresie odsyłania cudzoziemców (s. 33–34). Z kolei w raporcie KPK ESM z 2014 roku możemy przeczytać, że kwestię readmisji między Polską a Niemcami reguluje protokół z 1994 roku (s. 26).

Protokół ten można znaleźć w Internetowej Bazie Traktatowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych wśród obowiązujących umów dwustronnych. Przewiduje on dwa rodzaje procedury readmisji: uproszczoną (par. 4) i pełną (par. 5).

Jak wyglądają procedury readmisji w umowie między Polską a Niemcami?

Zgodnie z procedurą readmisji uproszczonej, jeżeli na terytorium Niemiec przebywa nielegalnie osoba, która wcześniej przebywała na terytorium Polski, strona niemiecka bez zbędnych formalności powiadamia stronę polską, że zamierza przekazać tę osobę. Polska ma odpowiedzieć w ciągu 24 godzin od zgłoszenia. Z kolei w ciągu 48 godzin ma nastąpić samo przekazanie (par. 4).

Jeśli do przekazania nie dojdzie w wyżej opisanym trybie, stosuje się readmisję pełną. Wtedy nie wystarczy nieformalne zgłoszenie – niemiecka straż graniczna musi złożyć formalny wniosek o przejęcie migranta do właściwego biura polskiej straży. Samo przekazanie odbywa się jednak zgodnie z wyżej opisanymi procedurami (par. 5).

Ile osób przyjmuje Polska w ramach readmisji?

Dane statystyczne dotyczące osób przekazywanych do Polski znajdziemy na portalu Otwarte Dane oraz na stronie Straży Granicznej. To informacje dotyczące cudzoziemców przyjętych w Polsce na podstawie readmisji pełnej, readmisji uproszczonej oraz rozporządzenia Dublin III. Nie wiemy jednak, jaką część z tych osób przekazano do Polski z Niemiec, a jaką z innych państw.

Zgodnie z tymi danymi w I kwartale 2024 roku w ramach różnych procedur Polska przyjęła 290 osób. Wśród nich trzy największe grupy stanowili obywatele Ukrainy (73 osoby), Rosji (43 osoby) i Białorusi (26 osób).

Niemcy podają inne dane? Wyjaśniamy, czego mogą dotyczyć

Liczba 290 osób przyjętych w I kwartale 2024 roku może dziwić, gdy spojrzy się na komunikat Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego. Wynika z niego, że od początku 2024 roku do końca maja Niemcy zatrzymali na granicy z Polską ponad 7000 cudzoziemców i zawrócili na terytorium Polski ponad 3500 osób (z czego 2238 to obywatele Ukrainy).

Szczegółowo opisujemy te dane w innej analizie.

Niemcy przyznali, że naruszyli procedury

Polska Straż Graniczna i niemiecka Policja Federalna są zgodne – 14 czerwca w Osinowie Dolnym doszło do incydentu, który nie odpowiadał obowiązującym procedurom.

Jak wynika z przedstawionych wyżej zasad, nawet readmisja uproszczona wymaga poinformowania strony polskiej o zamiarze przekazania migranta, jej odpowiedzi, obecności oraz sporządzenia protokołu. Tymczasem na zdjęciach z Osinowa Dolnego nie widać polskich funkcjonariuszy.

We wtorek 18 czerwca Komendant Główny polskiej Straży Granicznej rozmawiał na temat tych wydarzeń z szefem niemieckiej Policji Federalnej. Strona niemiecka wyraziła ubolewanie z powodu zaistniałego zdarzenia i zapewniła, że takie postępowanie nie ma prawa się powtórzyć.