"W 2018 roku, w stulecie niepodległości, powinno się odbyć referendum ws. #konstytucja" – #PAD #3maja

— Kancelaria Prezydenta (@prezydentpl) May 3, 2017

Co ważne z najnowszego sondażu dotyczącego zmian w Konstytucji przeprowadzonego dla Radia Zet oraz “Faktu” przez Instytut Badań Rynkowych i Społecznych wynika, że większość Polaków chce zmian w Konstytucji.

• 6,2% ankietowanych uznało, że zmiany są potrzebne,
• 5,4%, że powinno się je przeprowadzić, ale pod warunkiem współpracy PiS z opozycją,
• 49,4 proc. Polaków jest za zmianą konstytucji, ale tylko pod pewnymi warunkami,
• 36 proc. badanych uważa, że jakiekolwiek zmiany w ustawie zasadniczej to zły pomysł.

Konstytucja RP z 1997r.

Obecnie obowiązująca Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej  uchwalona została przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r. oraz przyjęta przez Polaków w referendum konstytucyjnym 25 maja 1997 r. Została podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r.

Pytanie zadane w referendum z 1997 roku brzmiało:

“Czy jesteś za przyjęciem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uchwalonej przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r.?”

Z danych podanych przez Państwową Komisję Wyborczą w dniu 26 maja 1997r. oraz 8 lipca 1997r. wynika, że:

• na “TAK” odpowiedziało 53,45% głosujących (6 396 641 osób)
• na “NIE” – 46,55% (5 570 493 osób)
• Głosy nieważne – 1,4% (170 002)
• Głosy ważne – 98,6% (11 967 134)
• Frekwencja wyniosła 42,86%

Zgodnie z informacjami przedstawionymi na stronie Wszechnicy Sejmowej, prace projektodawcze nad nowa ustawą zasadniczą rozpoczęły się w grudniu 1989 r. od powołania dwóch komisji konstytucyjnych (sejmowej i senackiej), z których każda opracowała własny projekt ustawy zasadniczej.Ostatecznie parlament obradujący w latach 1989-1991 nie zdołał uchwalić nowej konstytucji. Przejawem ożywienia politycznego myśli konstytucyjnej było opracowanie ponad dwudziestu zróżnicowanych pod względem formy i treści projektów ustawy zasadniczej dla Polski.

Parlament wyłoniony podczas w pełni wolnych i demokratycznych wyborów (27.10.1991 r.) kontynuował prace konstytucyjne. Tryb przygotowania i uchwalenia nowej ustawy zasadniczej określiła ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1992 r. Zgodnie z nią została powołana Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego, w skład której weszło 46 posłów oraz 10 senatorów. Jej pierwsze posiedzenie odbyło się 20 października 1992 r.

Na podstawie ustawy konstytucyjnej z 23 kwietnia 1992 r. prawo inicjatywy ustawodawczej w zakresie przedstawienia projektu nowej konstytucji przysługiwało oprócz Komisji Konstytucyjnej, także prezydentowi oraz grupie co najmniej 56 członków Zgromadzenia Narodowego. Nowelizacja tej ustawy, uchwalona 22 kwietnia 1994 r., rozszerzyła to prawo na grupę co najmniej 500 tys. wyborców. Poza tym zdecydowano, że pod uwagę powinny być wzięte także projekty przedstawione w poprzedniej kadencji, nad którą pracowały istniejące wtedy komisje. W wyniku wyborów parlamentarnych z 19.09.1993 r. ukształtowała się nowa konfiguracja polityczna. Nastąpiło ożywienie prac Komisji Konstytucyjnej po złożeniu projektów ustawy zasadniczej, w tym prezydenckiego i obywatelskiego (z inicjatywy NSZZ „Solidarność”).

Zgodnie z wolą Zgromadzenia Narodowego, wyrażoną w dniach 21-23.09.1994 r., zadaniem Komisji Konstytucyjnej było opracowanie jednolitego projektu nowej ustawy zasadniczej (w ujęciu wariantowym). W toku tych prac (trwających do stycznia 1997 r.), w drodze kompromisu politycznego zdołano rozstrzygnąć szereg dylematów konstytucyjnych. Przedmiotem żywych sporów i polemik były w szczególności: aksjologia konstytucji, koncepcja praw socjalnych, stosunki między kościołami i związkami wyznaniowymi, struktura jednostek samorządu terytorialnego oraz pozycja ustrojowa Senatu.

Uchwalenie przez Zgromadzenie Narodowe 2.04.1997 r., w trzecim czytaniu, przeważającą większością głosów konstytucji, kończyło działalność związaną z przyjęciem ustawy zasadniczej. W referendum konstytucyjnym przeprowadzonym 25.05.1997 r. większość uczestniczących w głosowaniu opowiedziało się za nową ustawą zasadniczą. Po uznaniu ważności referendum przez Sąd Najwyższy, nastąpiło uroczyste podpisanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego dnia 16.07.1997 r. Akt ten wszedł w życie 17.10.1997 r. Utraciła moc obowiązująca ustawa konstytucyjna z 17.10.1992 r. z obowiązującymi dotychczas postanowieniami konstytucji z 1952 r. Wejście w życie ustawy zasadniczej z 2.04.1997 r. kończyło prowizorium konstytucyjne.

Zmiany w Konstytucji

Od 1997 r. w Konstytucji zostały poczynione dwie zmiany. Pierwsza w 2006 r., która wprowadzała wyjątki od zakazu ekstradycji polskich obywateli za granicę. Było to związane z nasza przynaleźnością do Unii Europejskiej. Wstępując do UE przyjęliśmy Europejski Nakaz Aresztowania, dla którego wykonania musieliśmy zmienić przepisy ekstradycyjne Kodeksu Postępowania Karnego. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że są one niezgodne z art. 55 ust. 1 Konstytucji, który wprowadzał bezwzględny zakaz ekstradycji. W związku z tym 344 posłów zagłosowało za zmianą Konstytucji (wymagana była większość ⅔)

Druga i ostatnia jak do tej pory nowelizacja odbyła się w 2009 r. Zmiana dotyczyła biernego prawa wyborczego i dodania do art. 99 ustępu 3 w brzmieniu:

“Wybrana do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego”.

Zmianę Konstytucji reguluje sama Konstytucja w rozdziale XII. Inicjatywę ustawodawczą w tym względzie ma ⅕ liczby posłów, Senat i Prezydent. Ustawa musi być przyjęta większością ⅔ głosów przy obecności co najmniej połowie ustawowej liczby posłów. W przypadku zmian w rozdziałach I, II lub XII (Rzeczpospolita; Wolności, Prawa i Obowiązki człowieka i obywatela; Zmiana Konstytucji) podmioty uprawnione do złożenia projektu ustawy o zmianie Konstytucji mogą wystąpić o przeprowadzenie referendum zatwierdzającego w terminie 45 dni od uchwalenia ustawy przez Senat. Marszałek Senatu ma obowiązek w ciągu 60 dni od otrzymania wniosku zarządzić referendum.

Co więcej ustawa o referendum ogólnokrajowym określa również w art. 78 ust. 1 wzór pytania zadawanego w tym rodzaju referendum:

„Czy jesteś za przyjęciem zmiany Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dokonanej ustawą z dnia … (tytuł ustawy)?”.

Referendum w tym przypadku ważne jest bez względu na frekwencję. W przypadku przyjęcia zmian, Prezydent zobligowany jest do podpisania ustawy w ciągu 21 dni od dostarczenia mu jej przez Marszałka Sejmu.

Koszt referendum

Częstym argumentem przytaczanym przez przeciwników przeprowadzenia referendum jest koszt takiego przedsięwzięcia. Jak wynika z informacji o wydatkach z budżetu państwa poniesionych na przygotowanie i przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego w dniu 6 września 2015 r. jednodniowe głosowanie to wydatek rzędu  71 mln 575 tys. 97 zł. – tyle kosztowało referendum ogłoszone przez ówczesnego Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, które dotyczyło jednomandatowych okręgów wyborczych.

Największe koszty przeprowadzonego ostatnim razem referendum to zryczałtowane diety dla członków obwodowych komisji ds. referendum. Było to 43% całych wydatków (ponad 31 mln zł.). Sporządzenie spisów osób uprawnionych do udziału w referendum to koszt ok. 5 mln 200 tys. zł. Przygotowanie lokali i wydatki kancelaryjne to ok. 9 mln 221 tys. zł., wsparcie informatyczne – 6 mln zł.

Biorąc pod uwagę powyższe zestawienie można przyjąć, że koszt ewentualnego referendum ws. zmiany Konstytucji RP mógłby oscylować w granicach kosztu referendum przeprowadzonego w 2015 roku.