Mała dziewczynka zaginęła, a zrozpaczeni rodzice proszą o pomoc w poszukiwaniach. Udostępnij! Atak nożownika w centrum twojego miasta! Sprawdź, jak doszło do zbrodni! Ulubiony aktor miał wypadek! Zobacz nagranie z miejsca zdarzenia!

Wszystko to przykłady wiadomości, za pomocą których oszuści próbują wyłudzić dane lub pieniądze internautów. Tylko że dzieci czasami giną, przestępcy popełniają zbrodnie, a celebryci miewają wypadki. Jak odróżnić prawdziwe doniesienia od scamów? 

Warto mieć świadomość, że pewne rzeczy jesteśmy w stanie sprawdzić samodzielnie. Do weryfikacji fałszywych przekazów wykorzystujemy kilka metod, które prezentujemy poniżej.

1. Wsteczne wyszukiwanie obrazem – gdy oszuści wykorzystują stare zdjęcia

Wyobraźmy sobie, że na nieznanym nam profilu na Facebooku pojawia się wiadomość o zaginięciu małej dziewczynki w naszym mieście. Często do takiej informacji dołączona jest fotografia poszukiwanego dziecka. W wielu przypadkach oszuści pobierają stare fotografie różnych osób z sieci, by uwiarygodnić swoją narrację. Jeśli chcemy sprawdzić, czy interesująca nas fotografia nie została wcześniej opublikowana w innym kontekście, możemy skorzystać z możliwości wstecznego wyszukiwania obrazem.

Na poniższej grafice widać zastosowanie wstecznego wyszukiwania obrazem w praktyce. Zdjęcie, które według oszustów przedstawia zaginioną dziewczynkę z Polski, wstawiliśmy do narzędzia Google Grafika. Zdjęcie było wcześniej publikowane, a widnieje na nim Amerykanka z Teksasu. Po odwiedzeniu stron, na których wcześniej opublikowano fotografię, dowiadujemy się, że dziewczynka faktycznie zaginęła, ale miało to miejsce 5 lat temu w USA.

Źródło: www.google.pl

W ostatnim czasie musimy mieć na uwadze także coraz popularniejsze obrazy wygenerowane przez sztuczną inteligencję. Istnieje ryzyko, że wykorzystają je także oszuści. O tym, na co zwracać uwagę w takim wypadku, przeczytasz w naszej wcześniejszej analizie.

2. Archiwizacja stron – czyli jak podejrzeć niebezpieczną stronę

A co zrobić, jeśli trafiamy w sieci na wiadomość o wypadku znanego aktora? Z posta na Facebooku wynika, że samochód naszego idola zderzył się z innym pojazdem, a po wejściu w link zobaczymy nagranie z miejsca zdarzenia. Jeśli chcemy podejrzeć, co kryje się na stronie, ale nie ufamy jej na tyle, by sprawdzić to, zwyczajnie klikając w link (i słusznie!) warto skorzystać z jednego z dostępnych w sieci archiwizatorów, np.: web.archive.org, archive.ph, ghostarchive.org.

Zarchiwizowana strona wyświetla się np. w taki sposób:

Źródło: www.archive.ph

3. Wirtualna przeglądarka – nie narażaj swojego komputera na wirusy

Archiwizacja wystarczy, jeśli chcemy tylko zobaczyć stronę. Jeżeli natomiast pragniemy przekonać się, co stanie się np. po kliknięciu konkretnej zakładki lub przycisku umieszczonego na niej – warto zrobić to za pomocą wirtualnej przeglądarki. Takimi są m.in. browserling.com oraz browserstack.com. Umożliwiają one sprawdzenie, jak działa dana strona internetowa w konkretnej przeglądarce.

Używając takiego narzędzia, najpierw wybieramy przeglądarkę, w której chcemy zasymulować otworzenie strony. Następnie zostajemy przekierowani do strony, która wyświetla podglądany przez nas adres, jednak nie narażamy się na ewentualne szkodliwe działanie (np. na pobranie złośliwego oprogramowania).

Niezależnie jednak od tego, czy korzystamy z wirtualnej przeglądarki, czy otworzymy konkretną stronę w zwykłej przeglądarce – nie warto podawać swoich danych osobowych w niepewnych miejscach. 

Źródło: www.browserling.com

Mamy też do dyspozycji maszyny wirtualne. Są to „wirtualne” wersje całego komputera bez konieczności jego zakupu. To tak jakby „komputer w komputerze” – tego typu narzędzie jest całkowicie oddzielone od reszty systemu.

4. Lista niebezpiecznych stron – metoda na sprawdzenie znanych oszustw

W niektórych przypadkach, by dowiedzieć się, czy dany link jest niebezpieczny, wystarczy skorzystać z listy adresów, które zostały już zweryfikowane przez ekspertów.

Miejscem, w którym warto rozpocząć poszukiwania, jest lista niebezpiecznych stron prowadzona przez CERT Polska. Organizacja działa w ramach NASK – Państwowego Instytutu Badawczego i we współpracy z operatorami telekomunikacyjnymi prowadzi rejestr witryn internetowych, które stanowią zagrożenie wyłudzania danych. 

Jeśli zaś trafimy na stronę, którą podejrzewamy o oferowanie fałszywych inwestycji, warto sprawdzić ją w rejestrze Komisji Nadzoru Finansowego. Instytucja ta prowadzi listę ostrzeżeń, na której gromadzi adresy mogące narazić internautów na utratę pieniędzy.

Oszustw jest tak dużo, że instytucje i fact-checkerzy nie są w stanie sprawdzić każdego przypadku. Dlatego po wejściu na niektóre strony ukazuje się komunikat o niebezpiecznym linku – ostrzeżenie o witrynie wprowadzającej w błąd.

Źródło: www.cert.pl

5. Weryfikacja profilu i posta – zawsze patrzmy uważnie na szczegóły

Jeśli do podejrzanej strony przekierowuje nas post w mediach społecznościowych, możemy najpierw przyjrzeć się samemu wpisowi oraz profilowi, z którego został udostępniony. Warto sprawdzić:

• kiedy powstał profil – jeśli konto założono tuż przed opublikowaniem sensacyjnej informacji, której nie możemy znaleźć w żadnym wiarygodnym medium, powinno to wzbudzić naszą czujność. Np. na Facebooku możemy uchronić się przed oszustwem, sprawdzając „transparentność strony”, gdzie wyświetlają się informacje o dacie utworzenia konta, kraju, z którego jest zarządzane czy liczbie odwiedzin;
• jakie są dotychczasowe aktywności profilu – warto zwrócić uwagę na to, czy wcześniej publikowano z niego inne posty i czego dotyczyły;
• liczbę polubień – strony oszustów często nie mają wielu „fanów” w mediach społecznościowych, w przeciwieństwie do realnych kont znanych marek czy portali informacyjnych.

W tym kontekście warto też zapoznać się z naszą wcześniejszą analizą. Przedstawiliśmy w niej elementy scamerskich postów w mediach społecznościowych, które powinny budzić naszą czujność.