FAKE NEWS W PIGUŁCE

Na oficjalnym fanpage’u stowarzyszenia Nowa Polska opublikowano film, w którym znalazły się nieprawdziwe informacje na temat projektu zmiany ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, regulującego m.in. zasady przyjęcia do szpitala psychiatrycznego.

Źródło: www.facebook.com

W nagraniu słyszymy, że obecnie umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym nie jest możliwe bez wyrażenia zgody przez pacjenta: „nie mogą […] [Cię – przyp. Demagog] wsadzić […] do takiego szpitala psychiatrycznego bez Twojej zgody” (czas nagrania 0:22). Ta zasada rzekomo zmieni się wraz z wprowadzeniem nowego prawa, które umożliwi umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym bez zgody pacjenta: „te osoby można do szpitala przekazać, nawet jeśli tej osobie to się nie podoba i ona nie chce” (czas nagrania 00:37).

W materiale wideo poinformowano, że w proteście przeciwko tej zmianie zareagował Rzecznik Praw Obywatelskich (czas nagrania 1:07). W nagraniu pada także sugestia, że decyzja o umieszczeniu w szpitalu psychiatrycznym bez zgody pacjenta jest arbitralna i nie podlega żadnej kontroli: „brak jest kontroli nad tym, jak dany lekarz wydaje opinię; nikt tego nie kontroluje” (czas nagrania 1:33). Tym samym – jak prognozuje autorka filmu – taka decyzja może zostać wykorzystana jako forma politycznej represji (czas nagrania 2:17).

Post z materiałem wideo cieszy się sporym zainteresowaniem internautów – w dwa dni uzyskał ponad 1,5 tys. dodatkowych udostępnień. Opisywany film jest także obecny poza Facebookiem, m.in. można obejrzeć go w serwisie CDA.pl. 

Z komentarzy opublikowanych pod nagraniem na Facebooku można wnioskować, że część internautów uznała informacje przedstawione w filmie za wiarygodne. „Taka praktyka jest niebezpieczna a tym bardziej w tych chorych czasach. Będą z nas wolnych ludzi robili wariatów na siłę” – czytamy w jednym z komentarzy opublikowanych pod postem.

Nowe prawo umożliwi umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym bez zgody pacjenta? Można to zrobić już dziś

Obecnie obowiązująca ustawa o ochronie zdrowia psychicznego pochodzi z 1994 roku, a projekt autorstwa resortu zdrowia, o którym słyszymy w nagraniu, został opublikowany 16 grudnia 2022 roku i obecnie jest na etapie konsultacji publicznych.

Źródło: Isap.sejm.gov.pl

 W krytykowanej w nagraniu nowelizacji ustawy ten artykuł ma niemal to samo brzmienie („osobę chorą psychicznie” zamieniono na „osobę z zaburzeniami psychicznymi”, o czym w dalszej części tekstu).

Źródło: legislacja.gov.pl

Nie jest zatem prawdą, że projekt nowych przepisów – w przeciwieństwie do obowiązującego obecnie prawa – umożliwia umieszczenie pacjenta w szpitalu psychiatrycznym bez jego zgody. Jest to możliwe także dziś.

Arbitralna decyzja lekarza? Nie, kontroluje ją sąd

Nie jest też prawdą – o czym słyszymy w materiale wideo (czas nagrania 1:33) – że decyzja o umieszczeniu chorego w szpitalu psychiatrycznym bez zgody pacjenta ma być arbitralna i nie podlegać żadnej kontroli.

Obecne przepisy regulują, że w przypadku przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta lekarz wyznaczony do tej czynności powinien zasięgnąć „w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa” (art. 23 ust. 2). Lekarz jest „obowiązany wyjaśnić choremu przyczyny przyjęcia do szpitala bez zgody i poinformować go o jego prawach” (art. 23 ust. 3). 

Przyjęcie takiej osoby wymaga w ciągu 48 godzin zatwierdzenia przez ordynatora (art. 23 ust. 4). Dodatkowo o sprawie w ciągu 72 godzin jest powiadamiany sąd opiekuńczy (art. 23 ust. 4), który rozpatruje sprawę (art. 25). 

Kto i dlaczego krytykuje nowelizację ustawy o zdrowiu psychicznym?

Nie jest także prawdą, że Rzecznik Praw Obywatelskich zaprotestował „przeciwko tej zmianie [umożliwieniu umiejscowienia pacjenta w szpitalu psychiatrycznym wbrew jego woli – Demagog]” (czas nagrania 1:07). Rzeczywiście Biuro RPO wyraziło zaniepokojenie projektem nowego prawa ze względu na „rozszerzenie kręgu osób, które mogą podlegać umieszczeniu w szpitalu psychiatrycznym bez zgody”.

W oświadczeniu RPO czytamy:

Proponowane zmiany są krytykowane przez niektórych ekspertów, w tym m.in. przez byłego ministra zdrowia dr. Marka Balickiego, który w przeszłości pełnił funkcję kierownika biura pilotażu Narodowego Programu Zdrowia Psychicznego i jest współautorem obecnej ustawy o zdrowiu psychicznym. Dr Balicki zwraca uwagę, że: „zgodnie z proponowanymi przepisami można sobie wyobrazić, że człowiek pijany, który wiadomo, że zachowuje się różnie, czasami agresywnie, będzie trafiał zamiast na izbę wytrzeźwień do szpitala psychiatrycznego”. 

Już dziś można hospitalizować osobę w upojeniu alkoholowym

Konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii prof. dr hab. n. med. Piotr Gałecki, który pracował nad nowelizacją ustawy, w rozmowie z Polską Agencją Prasową przekonuje, że nowa regulacja jest konsekwencją zmiany terminologii. „We współczesnej psychiatrii nie używa się po prostu pojęcia »choroba psychiczna«. To archaiczny i stygmatyzujący zwrot, który zastąpiono terminem zaburzenia psychotyczne” – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Piotr Gałecki.

Ekspert twierdzi, że: 

Celem zmian w prawie – według konsultanta krajowego w dziedzinie psychiatrii – „nie jest poszerzenie katalogu zaburzeń psychicznych, które mogą uprawniać do hospitalizacji bez zgody, ale pozbycie się nazewnictwa, które wprowadza niepotrzebny zamęt”. 

Prof. Piotr Gałecki zauważa, że „obecne przepisy również pozwalają hospitalizować osobę w upojeniu alkoholowym, jeśli zachowuje się niebezpiecznie i tak się dzieje”.

Podsumowanie

Propozycja nowych regulacji w sprawie zasad przyjmowania do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta budzi kontrowersje (RPO i niektórych ekspertów) ze względu na rozszerzenie kręgu osób, które mogą podlegać takiej czynności. Pomimo tego informacje przedstawione w nagraniu nie są prawdziwe. Wbrew twierdzeniu z materiału wideo obecnie też jest możliwe przyjęcie do szpitala pacjenta bez jego zgody. Nie jest także prawdziwa informacja, że lekarz podejmujący taką decyzję nie podlega żadnej kontroli. Dlatego też film opublikowany na fanpage’u stowarzyszenia Nowa Polska uznajemy za manipulację, w której nie przedstawiono pełnego kontekstu sprawy.