W sieci krąży film przedstawiający fragment nagrania telewizyjnego, podczas którego dziennikarka informuje o tym, że Czerwony Krzyż nie przyjmuje osocza od osób, które zaszczepiły się przeciw COVID-19. Rzekomo – przy leczeniu pacjentów z koronawirusem – przeciwciała nabyte dzięki szczepieniu wymazują naturalne przeciwciała przeciw COVID-19. Posty wraz z filmem są udostępniane w social mediach. Problem tkwi w tym, że wskazana informacja nie jest prawdziwa.

Źródło: facebook.com

Post z załączonym filmem na temat oddawania osocza, opublikowany 20 maja 2021 roku z prywatnego konta, uzyskał 260 reakcji i został udostępniony ponad 240 razy. Komentarze internautów pod postem wskazywały, że uznali oni zawarte w filmie twierdzenia za prawdziwe. Wiele z nich zawierało inne fałszywe informacje na temat pobierania krwi od ozdrowieńców, ale też samych szczepień. Komentujący pisali: „zaszczepieni zarażają niezaszczepionych”, „Sprawa całego krwiodawstwa ogólnie trochę śmierdzi, nie dziwię się, że nie chcą pobierać krwi od osób zaszczepionych, bo nie wiadomo dokładnie do jakich celów ta krew jest używana”, „Zamiast nabyć odporność to zaszc’zepieni ją tracą. I dlatego w trakcie testowania na norkach biedne poumierali kiedy «spotkali» się z prawdziwym wirusem”.

Czy Czerwony Krzyż nie przyjmuje osocza rekonwalescencyjnego od zaszczepionych, bo wymazuje ono naturalne przeciwciała? To fake news

Osocze to płynny składnik krwi, w którym znajdują się krwinki białe i czerwone oraz płytki krwi. Stanowi ono 55 proc. objętości krwi. Istnieje możliwość pobrania samego osocza – wówczas płynna część krwi dawcy jest oddzielana od komórek. Osocze podaje się m.in. pacjentom po urazach, w trakcie leczenia chorób krwi i nowotworów. Osoczem można leczyć również podczas infekcji wirusowej – taką metodę stosuje się w przypadku różnych chorób zakaźnych od wielu lat.

Osocze pobierane od osób wyleczonych z choroby zakaźnej to osocze rekonwalescencyjne. Terapia z wykorzystaniem przetoczeń osocza rekonwalescentów w przypadku chorób zakaźnych była stosowana np. u pacjentów zakażonych wirusem Ebola, wirusem grypy A (H1N1) oraz wirusem ptasiej grypy A (H5N1). Wykorzystuje się je również w trakcie leczenia osób zakażonych SARS-CoV-2, żeby zwiększyć zdolność pacjentów do walki z wirusem. Badania w tym zakresie nie przyniosły na razie jednoznacznej odpowiedzi. Kilka pomniejszych badań pokazuje, że osocze rekonwalescencyjne może mieć potencjał w leczeniu pacjentów z ciężkim przebiegiem choroby (kwiecień 2021, marzec 2021, luty 2021). Jednakże systematyczny przegląd i metaanaliza „Association of Convalescent Plasma Treatment With Clinical Outcomes in Patients With COVID-19”, której wyniki opublikowano w lutym 2021 roku, nie wykazała istotnego wpływu stosowania w terapii osocza pochodzącego od osób, które przeszły COVID-19, na zmniejszenie śmiertelności, długości pobytu w szpitalu lub konieczność wentylacji mechanicznej.

Różnica między osoczem a osoczem rekonwalescencyjnym w kontekście COVID-19. Zamieszanie w mediach społecznościowych wokół krwiodawstwa wiąże się z niezrozumieniem podziału na osocze i osocze rekonwalescencyjne (wykorzystywane w ramach terapii). Czerwony Krzyż zaznacza, że przyjmuje osocze od osób zaszczepionych przeciw COVID-19, ale osoby zaszczepione nie mogą oddać osocza rekonwalescencyjnego, czyli pochodzącego stricte od osób, które przeszły COVID-19, a które stosuje się w terapiach leczenia osób chorych na COVID-19, co wiąże się z pewnymi różnicami w przeciwciałach. Wynika to z faktu, iż nie są jeszcze dostępne dokładne dane na temat tego, jak w przypadku takiej terapii działa osocze osób zaszczepionych, przez co osocze takich osób nie jest uznawane za osocze rekonwalescencyjne. Przyjmuje się natomiast, że osocze rekonwalescencyjne może być pobrane od zaszczepionych osób, jeżeli w przeszłości przeszły one COVID-19, a w ich krwi utrzymuje się wysoki poziom przeciwciał. Warto podkreślić jednak, że od 26 marca 2021 roku Czerwony Krzyż zaprzestał przyjmowania dedykowanego osocza rekonwalescencyjnego dla pacjentów z COVID-19 ze względu na zmniejszone zapotrzebowanie szpitali. Na wypadek zaspokojenia przyszłych potrzeb wykorzystane może zostać osocze rutynowych dawców, którzy mają odpowiedni poziom przeciwciał we krwi.

Czy przeciwciała nabyte przez szczepienie wymazują te naturalne? Przeciwciała nabyte dzięki szczepieniu przeciw COVID-19 wcale nie „wymazują” naturalnych przeciwciał nabywanych w czasie zakażenia SARS-CoV-2, na co wskazywał, udzielając wypowiedzi dla USA Today, mikrobiolog i immunolog Matthew Ffieman: „Nie ma żadnego precedensu, aby szczepionka »wymazała « przeciwciała wytworzone w wyniku zakażenia patogenem”. Dodał dalej: „Szczepienie z pewnością może wzmocnić przeciwciała obecne w infekcji (…) Nie powoduje to wymazania żadnych innych przeciwciał, które są obecne”. Pacjenci, którzy przeszli COVID-19, mogą mieć zarówno naturalne przeciwciała, jak i te wykształcone w wyniku szczepienia, przez co osocze zaszczepionych ozdrowieńców przy odpowiednio dużym poziomie przeciwciał jest przyjmowane przez Czerwony Krzyż i wykorzystywane w leczeniu chorych na COVID-19. 

Do sprawy odniósł się również Czerwony Krzyż, który wskazał, że informacje krążące w sieci są błędne, ponieważ nawet osoby zaszczepione, które przeszły COVID-19, mogą oddać osocze rekonwalescencyjne, mimo że – jak wcześniej wspomniano – na razie wstrzymano przyjmowanie tego osocza, gdyż nie ma na nie tak dużego zapotrzebowania. 

Krew zaszczepionych przeciw COVID-19 dla innych celów

Krew od osób zaszczepionych przeciw COVID-19 przyjmowana jest zazwyczaj w innych celach leczniczych, niezwiązanych z leczeniem pacjentów zakażonych SARS-CoV-2. W kwietniu 2021 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Banków Krwi, Amerykańskie Centra Krwi oraz Amerykański Czerwony Krzyż, w związku ze spadkiem liczby pobrań krwi w USA, przygotowały specjalne oświadczenie, w którym zachęcają do oddawania krwi w czasie pandemii, w tym również osoby, które zostały zaszczepione przeciw COVID-19. 

Na stronie Amerykańskiego Czerwonego Krzyża dostępne są informacje dla potencjalnych zaszczepionych dawców krwi. Zaszczepieni preparatami mRNA lub wektorowymi mogą oddać krew od razu, natomiast ci, którzy otrzymaliby żywą atenuowaną szczepionkę przeciw COVID-19 (czyli taką, która zawierałaby osłabiony wirus SARS-CoV-2) lub nie wiedzą, jaki rodzaj szczepionki otrzymali, muszą odczekać dwa tygodnie przed oddaniem krwi.

W Polsce również można oddawać krew dla celów leczniczych po przyjęciu szczepionki przeciw COVID-19, o czym informują regionalne centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa. Jednak musi upłynąć odpowiedni czas od zaszczepienia – jest on różny w zależności od rodzaju podanego preparatu. W przypadku szczepionen Pfizer/BioNTech oraz Moderna można zgłosić się do oddania krwi lub jej składników najwcześniej po 48 godzinach od szczepienia (niezależnie od tego, którą dawkę przyjęliśmy), w przypadku szczepionek z firm AstraZeneca oraz Johnson & Johnson – po 14 dniach od zaszczepienia. Jeśli po szczepieniu przeciw COVID-19 pojawią się jakiekolwiek objawy, krew można oddać dopiero po siedmiu dniach od ich ustąpienia.

Podsumowanie

Nie jest prawdą, że przeciwciała nabyte podczas szczepienia przeciw COVID-19 niszczą naturalne przeciwciała wytworzone w wyniku zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Krew od osób zaszczepionych przeciw COVID-19 przyjmowana jest zazwyczaj w innych celach leczniczych, niezwiązanych z leczeniem pacjentów zakażonych SARS-CoV-2.

Wokół wątku oddawania krwi przez ozdrowieńców i osoby zaszczepione przeciw COVID-19 narosło w ostatnim czasie w mediach społecznościowych sporo nieprawdziwych informacji. Wyjaśniały je zarówno polskie, jak i zagraniczne portale, w tym Fake Hunter, Fakenews.pl, Reuters, US Today, PolitiFact.