Czym jest Fundusz Kościelny?

Fundusz Kościelny powstał na mocy ustawy z 1950 roku o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki. Wtedy właśnie rządzący w Polsce komunistyczny reżim przejął wszystkie nieruchomości ziemskie związków wyznaniowych na własność państwa.

Dochody z tych nieruchomości miały być przeznaczone wyłącznie na cele kościelne i charytatywne. Tworzą one Fundusz Kościelny. Pieniądze z Funduszu służą m.in. utrzymywaniu kościołów i opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne duchownych (art. 9 ust. 1).

Jak pokazaliśmy w jednej z naszych analiz, od lat 90. przewidziane w budżecie państwa wydatki na Fundusz Kościelny systematycznie rosną. W 2001 roku dotacja do Funduszu wynosiła 92,3 mln zł, a w 2023 roku – już 216 mln zł.

Powołano Zespół ds. Funduszu Kościelnego

Premier Donald Tusk swoim zarządzeniem z dnia 11 stycznia 2024 roku utworzył Międzyresortowy Zespół do spraw Funduszu Kościelnego. W par. 2 zarządzenia, jako jedno z zadań, które ma realizować powołany zespół, określono:

• przeprowadzanie analiz oraz wypracowanie koncepcji zmiany funkcjonowania Funduszu Kościelnego oraz zmiany zasad finansowania, w szczególności:
  • składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia zdrowotnego duchownych,
  • działalności charytatywnej, oświatowo-wychowawczej i opiekuńczo-wychowawczej kościołów i innych związków wyznaniowych,
  • odbudowy, konserwacji i remontów obiektów sakralnych i kościelnych o wartości zabytkowej.

Zgodnie z przyjętymi założeniami posiedzenia zespołu mają odbywać się minimum raz w miesiącu (par. 7), a postępy prac nad zmianami mają być raportowane w formie sprawozdań do 30 czerwca i do 31 grudnia, czyli dwukrotnie każdego roku (par. 10).

Zgodnie z par. 14 pierwsze sprawozdanie ma zostać przedstawione Radzie Ministrów do dnia 31 marca 2024 roku.

Jak szybko może nastąpić likwidacja Funduszu?

Fakty wskazują na to, że Funduszu Kościelnego nie uda się zlikwidować w 2024 roku. W tegorocznej ustawie budżetowej przewidziano dotację na Fundusz w wysokości 257 mln zł (s. 68).

Na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów możemy przeczytać, że zakończenie prac zespołu oraz wprowadzenie zmian jest przewidziane na 2025 rok. Zgodnie z zapowiedziami zmiana będzie polegała na wprowadzeniu systemu dobrowolnego odpisu od podatku osób zainteresowanych wsparciem swojego kościoła.

[Aktualizacja 22.03.2024]

Prace nad koncepcją trwają

W niedawnym wywiadzie dla portalu Onet ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk potwierdziła, że chce likwidacji Funduszu Kościelnego. Na tym stanowisku ma stać ciągle także premier Donald Tusk.

Ministra nie zdradziła bliższych szczegółów rozwiązania, które mamy poznać pod koniec marca. Stwierdziła tylko, że chciałaby takiego rozwiązania, dzięki któremu duchowni będą mieli opłacone składki emerytalne, a budżet państwa będzie odciążony.

Do tej pory nie poznaliśmy propozycji ministerialnego zespołu. Po ich przedstawieniu nastąpi etap konsultacji, a potem wdrożenie – prawdopodobnie dopiero w 2025 roku. Obietnica likwidacji Funduszu Kościelnego nie została zrealizowana.