Jaką rolę pełni Rzecznik Praw Dziecka?

Zgodnie z ustawą o Rzeczniku Praw Dziecka (RPD) jest to osoba stojąca na straży praw dziecka zapisanych w Konstytucji (art. 1 ust. 2). W szczególności są to prawa do życia i ochrony zdrowia, wychowania w rodzinie, godziwych warunków socjalnych i nauki (art. 3 ust. 2).

Do uprawnień rzecznika należą m.in.: badanie każdej sprawy na miejscu, żądanie wyjaśnień od organów władzy, wszczynanie postępowań cywilnych czy żądanie wszczęcia postępowań w sprawie o przestępstwa (art. 10 ust. 1). Poza tym może się on zwracać do różnych instytucji o podejmowanie działań na rzecz praw dziecka (art. 10a).

Rzecznika na 5 lat powołuje Sejm za zgodą Senatu. Kandydata na rzecznika mogą zgłosić marszałkowie Sejmu i Senatu oraz grupy 35 posłów lub 15 senatorów (art. 4 ust.1). Kandydat musi wyróżniać się m.in. wyższym wykształceniem, pięcioletnim doświadczeniem w pracy z dziećmi i nieskazitelnym charakterem (art. 1 ust. 4).

Rzecznika można odwołać przed upływem kadencji, m.in. z powodu sprzeniewierzenia się złożonemu ślubowaniu (art. 8 ust 1 pkt 3). Sejm podejmuje uchwałę o odwołaniu rzecznika na takich samych zasadach, na jakich go powołuje (art. 8 ust. 2–4).

Kontrowersje wokół rzecznika Pawlaka

W listopadzie 2018 roku Rzecznikiem Praw Dziecka został Mikołaj Pawlak. Jak wynika z jego życiorysu, jest on magistrem prawa. Przez 11 lat pracował jako adwokat przy sądach kościelnych. Od 2016 roku był zatrudniony w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Niektóre jego wypowiedzi i działania budziły kontrowersje. W 2019 roku oburzenie wzbudziła wypowiedź Mikołaja Pawlaka na temat kar cielesnych, w której akceptował klapsy jako „niezostawiające wielkiego śladu”. W kolejnym roku rzecznik rozpoczął walkę z edukatorami seksualnymi w Poznaniu. Mieli oni rzekomo podawać dzieciom środki farmakologiczne wywołujące zmianę płci.

W 2021 roku, w czasie pandemii, szczepienie dzieci przeciw koronawirusowi Mikołaj Pawlak nazwał „eksperymentem”. W zeszłym roku podjął kontrole w szkołach uznanych za przyjazne osobom LGBT+. Wszystkie te kontrowersje doprowadziły wkrótce do jego odwołania.

20 grudnia ślubowanie złożyła Monika Horna-Cieślak

Zmiany w Sejmie, które przyniosły wybory w 2023 roku, zbiegły się z wygaśnięciem pięcioletniej kadencji rzecznika. 20 listopada 2023 roku tworząca się nowa koalicja złożyła wniosek o powołanie na stanowisko Rzecznika Praw Dziecka Moniki Hornej-Cieślak. Jej kandydaturę w głosowaniu poparło 246 posłów. W Sejmie nie pojawił się jednak wniosek o odwołanie obecnego rzecznika.

Ostatecznie nowo wybrana rzecznik złożyła ślubowanie 20 grudnia 2023 roku. Wraz ze złożeniem ślubowania stanowisko RPD przestał piastować Mikołaj Pawlak.

Monika Horna-Cieślak jest z zawodu adwokatką. Ma doświadczenie w udzielaniu pomocy prawnej młodym osobom doświadczającym przemocy. Jej publikacje naukowe są ściśle związane z ochroną prawną osób małoletnich.

Rzecznika nie trzeba było odwoływać

W obietnicy zapowiedziano, że Mikołaj Pawlak zostanie odwołany z funkcji Rzecznika Praw Dziecka. Zmiana władzy zbiegła się jednak z końcem jego kadencji. Faktem jest jednak, że Pawlak nie jest już obecnie rzecznikiem, a na jego miejsce weszła nowa osoba. Obietnica została zatem zrealizowana.