Utworzenie Centrum Analiz Strategicznych zostało zapowiedziane przez Mateusza Morawieckiego w jego exposé, które wygłosił 12 grudnia 2017. Premier stwierdził w nim: „potrzebna jest (…) budo- wa Centrum Analiz Strategicznych”. CAS miał stanowić organ uczestniczący w tworzeniu spójnego prawa i w podejmowaniu decyzji podporządkowanych „długofalowym strategiom rozwojowym”.

Pierwszy krok w kierunku utworzenia CAS został podjęty 25 kwietnia 2018 roku. Wtedy premier Mateusz Morawiecki wydał zarządzenie nr 60, na mocy którego powołał na pełnomocnika Prezesa RM do spraw utworzenia i funkcjonowania CAS prof. Waldemara Parucha. Według zarządzenia, do jego zadań, poza opracowaniem „koncepcji utworzenia i funkcjonowania Centrum Analiz Strategicznych” należało m.in.:

• opracowywanie dla premiera projektów strategii programowych kluczowych polityk publicznych w ujęciu średniookresowym i długoterminowym,
• współudział w projektowaniu działań strategicznych rządu
• wsparcie eksperckie premiera,
• monitorowanie i ocena skutków realizowanych polityk publicznych,
• analizowanie wpływu debaty publicznej na wyznaczane cele oraz procesy

Tego samego dnia premier wydał zarządzenie nr 61, w którym stwierdzono, że Centrum Analiz Strategicznych tworzą Departament Analiz, Departament Oceny Skutków Regulacji oraz Departament Studiów Strategicznych KPRM. Treść tego postanowienia zmieniona została zarządzeniem z dnia 5 listopada 2018 roku nr 177, w którym do Departamentów tworzących CAS dodano Departament Analiz Przygotowań Obronnych Administracji. W zarządzeniu nr 252 z 31 grudnia 2018 roku Morawiecki ustanowił Waldemara Parucha Szefem CAS. Rola CAS w pracach Rady Ministrów i w procesie tworzenia projektów ustaw została uregulowana w Zarządzeniu nr 10 z 5 lutego 2019 roku.

Waldemar Paruch, profesor politologii, tak opisuje zadania instytucji, za której utworzenie od- powiadał, i za której funkcjonowanie odpowiada obecnie: „Centrum będzie przewidywało trendy i zjawiska, będzie przygotowywało reakcje rządu na nadchodzące procesy społeczne i wydarzenia”. Szef KPRM, Michał Dworczyk, stwierdził zaś: „[CAS] Zajmuje się analizowaniem zarówno od strony socjologicznej, politycznej, jak i statystycznej ustaw i wszystkich dokumentów, które przechodzą przez Kancelarię”. W wywiadzie dla Polskiego Radia prof. Paruch dokładniej opisał rolę, jaką pełni w rządzie CAS: „[Zadania CAS] To po pierwsze, ocena, jakie to [czyli projekt ustawy tworzony w rządzie] ma skutki w polityce bieżącej, czy na przykład za pomocą tego projektu nie wygeneruje się jakiegoś konfliktu politycznego bardzo niebezpiecznego dla obozu rządzącego. Po drugie – czy spowoduje to określoną pożądaną dynamikę. I czy też cele – i to po trzecie – wyznaczone przez resort będą możliwe do zrealizowania za pomocą tych środków”.

Podobny organ do CAS, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, istniało już w latach 1997-2006. Zlikwidowane zostało z inicjatywy rządu Kazimierza Marcinkiewicza, w ramach wprowadzania w życie obietnic reformy administracji państwowej „Solidarne państwo”. Zadania RCSS były podobne do zadań nowo utworzonego organu, ale według Waldemara Parucha ówczesne rozwiązanie było nieefektywne. W wywiadzie w Polskim Radiu powiedział: „wpływ [RCSS} na realne decyzje polityczne w rozumieniu krótkoterminowym, długookresowym nie było wielkie”.

Pomysł utworzenia CAS i sposób jego funkcjonowania był poddawany krytyce. Fundacja im. Stefana Batorego opublikowała raport „Skrywane projekty ustaw”, w którym, w rozdziale „Udział Centrum Analiz Strategicznych w procesie legislacyjnym”, wskazane zostały przypadki, gdy rząd, według autorów, ignorował opinie wydawane przez CAS. Przypadki te miałaby podważać tezę o większej skuteczności CAS od podobnych organów z przeszłości. Z kolei na łamach „Polityki”, komentator Rafał Kalukin w artykule „Prof. Paruch – czołowy strateg PiS”, na podstawie wypowiedzi Waldemara Parucha sugerował, że CAS w praktyce jest nie tyle organem odpowiedzialnym za kształtowanie długookresowych strategii rozwoju państwa, co narzędziem mającym pomóc rządowi w podejmowaniu decyzji korzystnych dla interesów wyborczych partii rządzącej.

Biorąc pod uwagę powyższe fakty, obietnicę utworzenia Centrum Analiz Strategicznych uznajemy za zrealizowaną.