Kontekst wypowiedzi

Krzysztof Śmiszek gościł w programie „Tłit” na portalu Wirtualna Polska 17 lutego 2021 roku. Prowadzący Michał Wróblewski poruszył w rozmowie m.in. kwestię pedofilii w polskim Kościele oraz relacje tej instytucji z państwem. W trakcie dyskusji poseł Lewicy stwierdził, że poparcie i zaufanie społeczne, jakim cieszy się Kościół, jest najmniejsze w historii.

Badania CBOS

Postawa Polaków wobec Kościoła katolickiego jest od lat regularnie badana przez Centrum Badania Opinii Społecznej. Od grudnia 1997 roku pytanie zadawane przez CBOS brzmi: „Proszę Pana(ią) o ocenę działalności różnych instytucji i organizacji. Jak by Pan(i) ocenił(a) działalność Kościoła rzymskokatolickiego?”.

Od roku 1981 pytanie było kilkakrotnie zmieniane. Do września 1989 brzmiało: „Przedstawię Panu(i) listę organizacji, grup i osób z życia publicznego kraju. Jak Pan(i) ocenia działalność każdej z nich? Czy zgadza się Pan(i), że ich działalność dobrze służy społeczeństwu i jest zgodna z jego interesami?”. Od listopada 1989 do października 1991: „Proszę teraz ocenić działalność różnych instytucji, organizacji oraz osób pełniących ważne funkcje w kraju. Czy, Pana(i) zdaniem, działalność Kościoła rzymskokatolickiego dobrze służy społeczeństwu i jest zgodna z jego interesami?”. Od marca 1992 do września 1997: „Proszę Pana(ią) o ocenę działalności różnych instytucji i organizacji. Czy, Pana(i) zdaniem, działalność Kościoła rzymskokatolickiego dobrze służy społeczeństwu?”.

Według CBOS analiza wyników wskazuje, że zmiany w brzmieniu pytania nie wpłynęły znacząco na odpowiedzi badanych. W ostatnim badaniu, opublikowanym 20 stycznia 2021 roku, polski Kościół dobrze ocenia 46 proc. respondentów, negatywną opinię ma z kolei 42 proc. ankietowanych. W sondażu z grudnia 2020 roku działalność Kościoła negatywnie oceniało 47 proc. respondentów, a pozytywnie – jedynie 41 proc. W ciągu miesiąca wizerunek Kościoła uległ zatem poprawie. Grudniowy sondaż był pierwszym badaniem od 1993 roku, w którym negatywne opinie przeważyły nad pozytywnymi.

Właśnie w maju 1993 roku Kościół zanotował rekordowo niską ocenę swojej działalności. Dezaprobatę wobec tej instytucji wyraziło 54 proc. Polaków, a poparcie – jedynie 38 proc. (w styczniu było to odpowiednio: 46 proc. – 41 proc., w marcu 48 proc. – 43 proc, w lipcu 49 proc. – 40 proc.). Tak wysokie niezadowolenie społeczne mogło mieć źródło w dwóch wydarzeniach: w styczniu 1993 roku uchwalono ustawę ograniczającą możliwość przeprowadzania aborcji, a w lipcu podpisano konkordat między Stolicą Apostolską a Polską. Obie sytuacje mogły być odebrane jako przejawy zbyt dużego wpływu Kościoła na życie publiczne i polityczne. Dopiero październik 1993 roku przyniósł przewagę postaw pozytywnych.

Trend ten utrzymywał się aż do sondażu z grudnia zeszłego roku. Jedynie dwukrotnie (wrzesień 1994 i maj 1995) opinie pozytywne i negatywne się równoważyły. Najwyższą aprobatę dla działalności Kościoła zanotowano w listopadzie 1989 roku – 87,8 proc. Do maja 1990 roku Kościół utrzymał poparcie na poziomie powyżej 80 proc.

Źródło: CBOS

Warto zwrócić uwagę, że ubiegły rok charakteryzował się znaczącym spadkiem pozytywnych opinii o Kościele. Od marca do września odsetek osób mających dobry stosunek do tej instytucji spadł z 57 proc. do 49 proc., a w grudniu – o kolejne 8 punktów proc.

Źródło: CBOS

Zaufanie społeczne

Od prawie 20 lat CBOS monitoruje również poziom zaufania w polskim społeczeństwie do różnych instytucji. Badania te obejmują również poziom zaufania, jakim Polacy darzą Kościół rzymskokatolicki. Raporty publikowane są co dwa lata. Z najnowszego (publikacja w kwietniu 2020 roku) wynika, że zdecydowane zaufanie wobec Kościoła wyraża 22 proc. ankietowanych, a 42 proc. „raczej ma zaufanie”. W sumie Kościołowi ufa 64 proc. respondentów. Jest to najniższy wynik od momentu przeprowadzenia pierwszych badań.

Zaufanie społeczne względem Kościoła spadło poniżej 70 proc. jeszcze tylko raz, w roku 2012. W pozostałych latach zaufanie oscylowało w granicach 75 proc. Najwyższy wynik w tym zakresie odnotowano w 2006 roku. Wówczas Kościół cieszył się zaufaniem 81 proc. Polaków.

Pozostałe badania

W najnowszym dostępnym sondażu (publikacja 9 lutego 2021 roku na portalu WP) zapytano Polaków o ich stosunek do Kościoła. Najwięcej osób – 24,1 proc. ankietowanych – odpowiedziało, że ich stosunek jest „raczej negatywny”. Drugą co do wielkości grupę – 17 proc. – stanowili respondenci, których stosunek do Kościoła „jest zdecydowanie negatywny”. Łącznie negatywne odpowiedzi stanowiły 41,1 proc. Zdecydowanie pozytywnie Kościół oceniło 16,7 proc. badanych, a 20,5 proc. zadeklarowało „raczej pozytywne” podejście (w sumie 37,2 proc.). Ponad 21 proc. określiło swój stosunek do tej instytucji jako neutralny.

Z sondażu opublikowanego na portalu Onet 30 listopada 2020 roku wynika, że 40,4 proc. uczestników badania ma zaufanie do Kościoła katolickiego (zdecydowanie ufa mu 17,9 proc., raczej – 22,5 proc.) Brak zaufania deklaruje natomiast 42,4 proc. ankietowanych (z czego 18 proc. zdecydowanie).

W sondażu opublikowanym 15 listopada 2020 roku na łamach „Rzeczpospolitej” zapytano Polaków o ich stosunek do Kościoła. Jako pozytywny określiło go 35 proc. badanych (jedynie 16 proc. powiedziało, że jest on zdecydowanie pozytywny), jako neutralny – 31 proc., natomiast 32 proc. – jako negatywny. Wśród młodych (między 18. a 29. rokiem życia) nastawienie do Kościoła było głównie negatywne (47 proc.) lub neutralne (44 proc).

W styczniu ubiegłego roku również „Rzeczpospolita” przeprowadziła badanie na temat zaufania społecznego do różnych instytucji. W stosunku do Kościoła poziom zaufania wyniósł 39,5 proc. – o 13 punktów proc. mniej niż w roku 2017 (52,7 proc.). Z kolei w roku 2016 Kościół cieszył się zaufaniem 58 proc. respondentów.