Kontekst wypowiedzi

Radosław Fogiel był 9 maja jednym z gości weekendowego programu 7. Dzień Tygodnia emitowanego przez stację Radio Zet. Przewodni temat rozmowy koncentrował się na ostatnich wydarzeniach związanych z przyjęciem przez Sejm ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację unijnego Funduszu Odbudowy.

Przypomnijmy, że ustawa została zaakceptowana przez izbę niższego parlamentu większością 290 głosów. „Za” głosowali głównie posłowie Prawa i Sprawiedliwości, Lewicy oraz Koalicji Polskiej. Z racji, że ustawę przegłosowano zgodnie z art. 89. ust. 1 Konstytucji, akt prawny trafił następnie do Senatu, który ma 30 dni na zabranie stanowiska w tej kwestii. Pamiętajmy, że Senat dysponuje konstytucyjnym prawem do wniesienia poprawek do ustawy, z którego może skorzystać również w tym przypadku. Odnosząc się do obaw, że Senat mógłby wprowadzić zmiany znacząco odbiegające od przegłosowanego projektu, Radosław Fogiel stwierdził, że wnoszenie poprawek do ustawy wyrażającej ratyfikację jest sprawą wątpliwą, w szczególności gdy wykraczają one poza treść ustawy. Na potwierdzenie swoich słów poseł PiS powiedział, że orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wskazywało dotychczas, że poprawki Senatu nie mogą wykraczać poza zakres przedmiotowy ustawy.

Warto podkreślić, że w podobnym brzmieniu Radosław Fogiel wypowiadał się również dzień później, 10 maja, w rozmowie dla Polskiego Radia 24: „Jasno jest ugruntowane w doktrynie, że poprawki Senatu w stosunku do ustaw sejmowych nie mogą wychodzić poza zakres merytoryczny ustawy”.

Co mówi orzecznictwo TK?

Orzeczenie z 1993 roku

W listopadzie 1993 roku, kiedy w Polsce obowiązywała jeszcze Mała Konstytucja z 1992 roku, Trybunał Konstytucyjny wydał orzeczenie (sygnatura K 5/93) dotyczące sporu między Senatem a Sejmem w sprawie uchwalenia ustawy z dnia 16 grudnia 1992 roku o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. Prezydium Senatu, które wystąpiło z wnioskiem do TK, stało na stanowisku, że doszło do niedochowania ustawowego trybu wymaganego do wydania wspomnianej ustawy. Sejm bowiem nie zdecydował się na głosowanie nad poprawkami Senatu, które w opinii sejmowej komisji rozszerzały stosowanie aktu prawnego, tworząc tym samym nowe rozwiązania legislacyjne. W opublikowanym wyroku TK orzekł, że ustawa została przyjęta zgodnie z ustawowym trybem regulowanym przez Małą Konstytucję, ponieważ „tryb zastosowany przez Sejm odnosił się do poprawek Senatu wykraczających poza materię ustawy przekazanej Senatowi przez Sejm”. Szerzej na ten temat Trybunał wypowiedział się w uzasadnieniu faktycznym. Jak możemy przeczytać:

Co ciekawe, TK od razu zaznacza, że każdy przypadek należy rozstrzygać indywidualnie. Ponadto Senat nie jest ograniczony w kwestii wprowadzania poprawek, jeżeli rozpatruje nową ustawę, bądź kolejną ustawę regulującą daną kwestię. Bariera pojawia się dopiero wtedy, gdy chodzi o nowelizacje obowiązującej ustawy, tak jak to było w przypadku ustawy o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.

Ogólnie należy jednak przyjąć, że problemu z ustaleniem zakresu poprawek nie ma, gdy do Senatu trafia nowa ustawa, którą po raz pierwszy reguluje jakieś zagadnienie lub gdy jest to kolejna ustawa w danej materii, uchylająca w całości dotychczasową ustawę i zawierająca nowe uregulowanie tej samej materii. W takim wypadku merytoryczny zakres poprawek Senatu jest praktycznie nieograniczony. Dotyczyć one mogą wszystkich przepisów tej ustawy, również mogą zawierać zupełnie odmienne uregulowania od przyjętych przez Sejm. Problem powstaje natomiast wówczas, gdy ustawa dokonuje jedynie nowelizacji obowiązującej ustawy, w szczególności zaś wtedy, gdy zakres tej nowelizacji jest niewielki. W takim wypadku niezbędne jest, by Senat ograniczał się do wnoszenia poprawek tylko do ustawy nowelizującej, tj. do tekstu, który został mu przekazany do rozpatrzenia.

Orzeczenie z 1997 roku

W polemikę z powyższą tezą wchodzi orzeczenie TK z września w 1997 roku (sygnatura K 25/97), w którym Trybunał stoi na stanowisku, że poprawki zgłaszane przez Senat muszą obejmować materii regulowanej przez ustawę, niezależnie od rodzaju rozpatrywanego aktu – nowelizacji ustawy czy też nowej wersji ustawy:

Kolejne orzeczenia TK

Na orzeczenie z września 1997 Trybunał powołał się w wyroku z czerwca 1998 roku (sygnatura K 3/98) twierdząc, że Senat może nawet w całości zmodyfikować treść ustawy uchwalonej przez Sejm, jednakże poprawki nie mogą wychodzić poza materię ustawy. Z kolei Trybunał w orzeczeniu z lutego 1999 roku (sygnatura K. 25.98) uznał, że poprawki Senatu nie mogą być ograniczone z wyjątkiem ograniczeń przedmiotowych, co oznacza, że izba wyższa polskiego parlamentu nie może wykraczać poza materię ustawy. Na orzeczenie z 1999 roku powołano się w orzeczeniu z czerwca 2002 roku (sygnatura K 11/02). Warto przytoczyć również wyrok z lipca 2006 roku (sygnatura K 40/05), w którym TK, bazując na wcześniejszych orzeczeniach, doszedł do wniosku, że: