Pogoda nie świadczy o globalnym ociepleniu

28 lipca 2023 roku Jacek Wilk opublikował tweeta, w którym napisał, że „globalnego ocieplenia jak nie było, tak nie ma”. Swoją tezę podparł stwierdzeniem, iż jest „zimno, deszczowo, dżdżyście…”. 

Już prawie połowa lata, a globalnego ocieplenia jak nie było, tak nie ma – zimno, deszczowo, dżdżyście…

…jak żyć? pic.twitter.com/Ht1HXhiyPV

— Jacek Wilk (@JacekWilkPL) July 28, 2023

Temat globalnego ocieplenia poruszaliśmy na łamach Demagoga już niejednokrotnie (1, 2, 3, 4). Jednak ta kwestia jest wciąż obecna w opinii publicznej, a z nią – związane liczne fake newsy (1, 2, 3). 

W tym kontekście warto zapoznać się z definicjami globalnego ocieplenia oraz efektu cieplarnianego. Ponadto istotne jest rozgraniczenie terminów: pogoda i klimat, gdyż często są one mylone i mogą prowadzić do wyciągania błędnych wniosków.

Czym jest globalne ocieplenie?

Globalne ocieplenie jest zjawiskiem stałego podnoszenia się średniej temperatury powietrza na świecie w odniesieniu do pewnego okresu obserwacyjnego.

Czym jest efekt cieplarniany?

Efekt cieplarniany to zjawisko podwyższenia temperatury planety przez obecne w jej atmosferze gazy cieplarniane pochłaniające promienie podczerwone. 

Atmosfera przepuszcza większość promieniowania słonecznego (energii słonecznej), co pozwala utrzymać ciepło na powierzchni Ziemi. Dodatkowo atmosfera zatrzymuje promieniowanie odbite od Ziemi. W rezultacie temperatura na naszej planecie jest istotnie wyższa, niż byłaby bez tej warstwy.

Jak działa efekt cieplarniany?

Zasady działania efektu cieplarnianego w prosty sposób wyjaśnia portal Nauka o klimacie, posługujący się analogią koca. Odpowiedzmy sobie na pytanie: Dlaczego, gdy przykrywamy się kocem, robi nam się cieplej? 

Człowiek w spoczynku wydziela ok. 100 watów ciepła (pracują serce, mózg i inne organy wewnętrzne). Gdy przykrywamy się kocem, utrudniamy ucieczkę ciepła – w rezultacie po przykryciu tracimy mniej energii, a temperatura wokół naszego ciała pod kocem wzrasta. Dzieje się tak do momentu, gdy ustali się nowy stan równowagi, w którym z powierzchni koca ucieka tyle energii, ile wydziela nasze ciało.

Jaki tu związek? Otóż analogia sprowadza się do tego, że energia słoneczna w większości przenika przez atmosferę, a pochłania ją dopiero powierzchnia Ziemi. Powierzchnia planety rozgrzana promieniami Słońca jest więc odpowiednikiem skóry człowieka rozgrzanej wewnętrznymi procesami. 

Różnice między globalnym ociepleniem a efektem cieplarnianym

Efekt cieplarniany to nie to samo co globalne ocieplenie. Drugi termin dotyczy wzmocnienia efektu cieplarnianego w wyniku zwiększenia przez ludzkość ilości gazów cieplarnianych w atmosferze.

Energia ta kumuluje się w ziemskim systemie klimatycznym (głównie w oceanach), co obserwujemy jako globalne ocieplenie.

Skutki globalnego ocieplenia

W ciągu ostatnich lat ocieplenie klimatu stało się poważnym problemem i wyzwaniem dla całego świata.

Klimat daje nam coraz wyraźniejsze sygnały, które świadczą o konieczności podjęcia zdecydowanych kroków. Wśród widocznych skutków globalnego ocieplenia należy wymienić m.in.:

• topnienie naturalnych lądolodów i lodowców,
• wzrost poziomu wód w morzach i ocenach,
• większą częstotliwość i natężenie występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych (np. długotrwałych upałów, gwałtownych opadów i burz, silnych huraganów),
• zaburzenia obiegu wody w przyrodzie (susze i powodzie, w tym powodzie błyskawiczne),
• wydłużenie okresu wegetacyjnego flory,
• stepowienie obszarów porośniętych dotychczas regularną roślinnością oraz wzrost częstotliwości i zasięgu pożarów lasów,
• zmiany zasięgu występowania gatunków flory i fauny, w tym szkodników i wektorów chorób zakaźnych.

Pogoda i klimat to nie to samo

Pogoda i klimat są często ze sobą utożsamiane. Jest to jednak błąd, gdyż między tymi pojęciami występują znaczące różnice. 

Prof. Anita Bokwa z Uniwersytetu Jagiellońskiego wyjaśnia, że pogoda to chwilowy stan atmosfery w danym miejscu (np. temperatura i wilgotność powietrza, prędkość i kierunek wiatru, ciśnienie atmosferyczne, występowanie opadów itp.). Zmienia się ona nieustannie w czasie i w przestrzeni. 

Z kolei klimat to statystyczny stan atmosfery czy też charakterystyczny dla danego regionu przebieg typów pogody w cyklu rocznym. W porównaniu do pogody zmienia się znacznie wolniej, a zmiany te mają poważne konsekwencje dla całego środowiska przyrodniczego. 

Ciepła zima lub chłodne lato nie negują globalnego ocieplenia

Prof. Szymon Malinowski w wywiadzie dla OKO.press poruszył kwestię mylnego przeświadczenia, że istnieje związek między aktualnym stanem pogody a globalnym ociepleniem.

Globalne ocieplenie stwierdza się na podstawie długoterminowych analiz danych klimatycznych z różnych regionów świata. Nie ma to związku z krótkotrwałymi fluktuacjami pogodowymi. Prof. Malinowski podkreślił ponadto różnicę między pogodą i klimatem, o czym również napisaliśmy we wcześniejszym fragmencie. 

Roczne statystyki klimatyczne Polski

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) co roku publikuje raport dotyczący zmian klimatycznych w Polsce. Średnia obszarowa temperatura powietrza w 2022 roku w Polsce wyniosła 9,5°C i była o 0,8°C wyższa od średniej rocznej wieloletniej (w latach 1991–2020). W 2021 roku średnia obszarowa temperatura powietrza wyniosła 8,7°C, a w 2020 roku: 9,9°C.

Najcieplejszym miesiącem w 2022 roku był sierpień. Średnia wartość temperatury wyniosła 20,5°C i była wyższa o 2,1°C od średniej wieloletniej wartości temperatury dla tego miesiąca. Z kolei najchłodniejszym miesiącem był grudzień – średnia miesięczna wartość temperatury wyniosła 0,4°C i była o 0,2°C wyższa od normy klimatologicznej.