Sylwester Wardęga otworzył puszkę Pandory. Afera pedofilska

#PandoraGate – to obecnie najpopularniejszy hasztag w polskich mediach społecznościowych. Stało się tak za sprawą materiału opublikowanego przez Sylwestra Wardęgę na portalu YouTube. Filmik w trzy dni zebrał blisko 7 mln wyświetleń. Wardęga ujawnił w nim, że popularni youtuberzy pisali wiadomości o kontekście seksualnym do osób poniżej 15. roku życia.

Afera ma więc podłoże pedofilskie. Sprawą zajęły się już służby. Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości zabezpieczyło materiały w sprawie. Organy ścigania weryfikują, do ilu czynów zabronionych mogło dojść.

Głos w sprawie zabrali też politycy największych ugrupowań. Donald Tusk skrytykował władze za brak przeciwdziałania przypadkom takim jak w #PandoraGate. Lider PO zarzucił premierowi Morawieckiemu niepodejmowanie konkretnych działań w walce z pedofilią w internecie oraz w Kościele.

Powołanie Państwowej Komisji ds. pedofilii

Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 została powołana w 2019 roku w reakcji na film braci Sekielskich „Tylko nie mów nikomu”. Produkcja nagłośniła przypadki pedofilii, które miały miejsce w strukturach Kościoła katolickiego.

Zgodnie z ustawą z sierpnia 2019 roku do kompetencji komisji należy:

• zawiadamianie odpowiednich organów o podejrzeniu popełnienia przestępstwa pedofilii, 
• wydawanie postanowień o wpisie do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, 
• identyfikowanie problemów w ściganiu takich przestępstw, 
• wspieranie osób poszkodowanych.

Co istotne, komisja może prowadzić postępowania wyjaśniające w sprawach, które uległy już przedawnieniu (art. 26). Komisja bada wszystkie możliwe przypadki pedofilii, a nie tylko te, w których podejrzewani są duchowni.

Pierwsze wyniki prac po roku

Pierwsze posiedzenie komisji odbyło się niemal po roku od jej utworzenia – 24 lipca 2020 roku. Zgłoszenia komisja przyjmuje od 24 listopada 2020 roku. Po raz pierwszy wyniki prac przedstawiono w lipcu 2021 roku.

Okazuje się, że od 24 listopada komisja prowadziła w sumie 349 spraw, zarówno tych zgłoszonych, jak i podjętych z własnej inicjatywy. W 137 przypadkach komisja zdecydowała się przekazać zgłoszenia prokuraturze, ponieważ istniało podejrzenie popełnienia przestępstwa na tle seksualnym na szkodę małoletnich.

Ponadto komisja zajęła się zbadaniem zjawiska wykorzystania seksualnego małoletnich w Polsce w latach 2017–2020. Celem tego rodzaju aktywności było opisanie przypadków pedofilii w sprawach sądowych, które uległy już zakończeniu. Komisja przeanalizowała łącznie 345 przypadków.

W opublikowanym raporcie przedstawiono również rekomendacje, które dotyczyły głównie wdrożenia zmian w prawie karnym.

Komisja przedstawia drugi raport

Drugi raport opublikowany przez komisję dotyczy jej pracy między lipcem 2021 a lipcem 2022 roku. Z dokumentu wynika, że komisja prowadziła 318 nowych spraw. W 96 przypadkach zdecydowano się zawiadomić prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Statystyki wskazują, że w 121 sprawach wykorzystania seksualnego dziecka sprawcą była osoba niespokrewniona z ofiarą, a w 106 przypadkach — spokrewniona. W tej pierwszej grupie największy odsetek stanowili duchowni (57 spraw).

Komisja zaangażowała się również w działania edukacyjne. Celem prowadzonej przez nią kampanii #RozmawiajReaguj było zwiększenie świadomości osób dorosłych, które mają kontakt z dziećmi. Akcja zwracała uwagę, że dziecko, które padło ofiarą wykorzystania seksualnego, nigdy nie jest winne za to, co się stało. Zawsze to sprawca ponosi odpowiedzialność.

Według przedstawionych informacji kampania internetowa była realizowana w grudniu 2021 roku (7 dni) oraz w maju 2022 roku (21 dni). Łącznie materiały uzyskały 23 mln wyświetleń. Natomiast w grudniu 2022 roku billboardy kampanii zawisły w największych miastach w Polsce.

Nowelizacja ustawy

Podstawowym celem nowelizacji ze stycznia 2023 roku jest wzmocnienie kompetencji komisji w zakresie prowadzenia postępowania wyjaśniającego. Zgodnie z przyjętymi zmianami organy państwa, organizacje pozarządowe, samorządy zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe na wniosek komisji będą zobowiązane do przekazania w terminie 30 dni niezbędnych informacji i dokumentów (art. 3a).

To istotna zmiana. W drugim raporcie komisja skarżyła się, że tylko nieliczne związki sportowe, organizacje harcerskie, związki artystów i niektórzy delegaci zakonni odpowiedzieli na jej zapytania.

Poza tym nowelizacja przewiduje możliwość przystąpienia komisji do sprawy przed sądem na prawach oskarżyciela posiłkowego na każdym etapie trwania postępowania. Aby tak się stało, zgodę musi wyrazić pokrzywdzony (art. 25).

Impas w komisji

Od połowy kwietnia 2023 roku komisja nie ma przewodniczącego. Po tym jak w kwietniu z funkcji zrezygnował Błażej Kmieciak, wakat pozostaje nieobsadzony. Szeroko pisaliśmy o tym w analizie dotyczącej braków kadrowych w komisji, która powinna liczyć 7 osób, a obecnie działa w niej tylko 5. 

Brak przewodniczącego utrudnia prace komisji, uniemożliwiając jej wydawanie postanowień o wpisie do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (art. 19). 

5 października rzecznik rządu poinformował, że „niedługo wakat na stanowisku przewodniczącego państwowej komisji ds. pedofilii zostanie uzupełniony”. Najprawdopodobniej stanie się to po wyborach parlamentarnych.