Postępująca zmiana klimatu odciśnie piętno na wielu aspektach naszego życia. Takie wnioski można znaleźć w szóstej edycji raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC). Stworzony przy Organizacji Narodów Zjednoczonych organ od wielu lat tworzy szczegółowe raporty na temat wpływu człowieka na zmianę klimatu na Ziemi. 

W ostatniej edycji raportu, opublikowanej w lutym 2022 roku, autorzy zwracają uwagę, że rosnąca temperatura Ziemi doprowadzi do zmiany wielkości terenu zdatnego do uprawy, a tym samym spowoduje głód. Utrzymanie emisji CO₂ na obecnym poziomie może spowodować również, że nawet 3 mld ludzi może nie mieć dostępu do wody pitnej. Ponadto wzrastać będzie liczba gwałtownych zjawisk pogodowych, takich jak tornada czy powodzie, co bezpośrednio może prowadzić do zagrożenia ludzkiego życia.

Aby ratować naszą planetę, autorzy raportu proponują rozpoczęcie radykalnych działań już teraz. Jednak na przeszkodzie stać mogą nie tylko np. kwestie finansowe, ale także te związane z szerzącą się dezinformacją. Autorzy części raportu poświęconego Ameryce Północnej zwrócili bowiem uwagę, że fałszywe przekazy na temat klimatu mogą powstrzymać zmiany podejmowane przez rządzących:

Dezinformacja klimatyczna istnieje

Istnienie dezinformacji skierowanej przeciwko instytucjom, osobom lub konkretnemu zjawisku (jak np. pandemii SARS-CoV-2) nie jest dla wielu z nas dużym zaskoczeniem.

To właśnie wtedy koncerny naftowe, takie jak Exxon Mobile, zaczęły sponsorować działalność naukowców, którzy mieli udowodnić, że albo globalne ocieplenie jest mitem, albo że wpływ na nie mają czynniki niezależne od działalności człowieka.

W walce z dezinformacją klimatyczną ważne jest uświadomienie sobie jej istnienia. W mediach społecznościowych (i nie tylko) celowo tworzone są przekazy, które mają zmienić stosunek odbiorców do doniesień o globalnym ociepleniu i jego antropogenicznym pochodzeniu.

Najczęściej powtarzane mity klimatyczne

Wśród najczęściej powtarzanych mitów na temat zmiany klimatu są m.in.:

• podważanie konsensusu naukowego o ocieplaniu klimatu,
• negowanie udziału działalności człowieka w procesie zmiany klimatu,
• przecenianie wpływu wulkanów na emisję gazów cieplarnianych,
• globalne ocieplenie to przede wszystkim efekt hodowli zwierząt,
• anomalie pogodowe są sztucznie wytwarzane.

Sprawdź, czy dany ekspert zna się na klimacie

W dyskusjach na temat zmian klimatycznych i ich powodów głos zabierają różnego rodzaju osoby. Często są to naukowcy mający wykształcenie pozwalające pełnić im rolę ekspertów. Niekiedy jednak w sprawie efektu cieplarnianego wypowiadają się osoby niemające odpowiedniego wykształcenia lub powielające nieprawdziwe informacje.

Tak było np. w przypadku redaktora Łukasza Warzechy, który w swoim tekście pt. „Klimatyczny Szwindel”, opublikowanym w tygodniku „Do Rzeczy” w 2019 roku, podważa konsensus naukowy dotyczący zmiany klimatu. Tezy zawarte w tym artykule obalał portal Nauka o Klimacie. Również w swoich mediach społecznościowych Warzecha zamieścił sprostowanie dotyczący stwierdzenia, że globalne ocieplenie to wymysł, czego dowodem ma być np. śnieg w kwietniu.

Różnego rodzaju publicyści mogą nie dysponować odpowiednią wiedzą, aby pełnić funkcję ekspertów. Mimo że stawiane przez nich tezy mogą być atrakcyjne, to jednak nie zawsze są oparte na naukowych dowodach. Dlatego też zwracajmy uwagę na to, czy atrakcyjne argumenty użyte w czasie rozmowy o klimacie nie zostały wypowiedziane przez kogoś bez odpowiedniego wykształcenia lub bez odniesienia do wiarygodnego źródła.

Unikaj pułapki „chłopskiego rozumu”

„Wulkany są większym źródłem emisji CO₂ niż ludzie”, „Śnieg spadł w kwietniu, to gdzie to wasze globalne ocieplenie?”, „Klimat na Ziemi zawsze się zmieniał, to przecież nic nowego” – to tylko kilka przykładów prostych haseł wykorzystywanych do promowania nieprawdziwych informacji na temat klimatu. 

Tłumaczenie rzeczywistości bazujące na tzw. chłopskim rozumie wykorzystuje proste obserwacje, które jednak nie są zgodne z obiektywną rzeczywistością. Uważaj, aby nie wpaść w pułapkę, gdy proste hasła zastępują rzetelną wiedzę.

Uważaj na sensację

W twoje ręce trafia artykuł informujący o przełomowych badaniach nad wykorzystaniem glonów w oczyszczeniu atmosfery? A może natknąłeś się na tekst, zgodnie z którym wiatraki produkujące energię elektryczną to bzdura? Uważaj, możesz mieć do czynienia z fałszywą informacją.

Podobnie jak ma to miejsce w przypadku treści dotyczących wojny czy pandemii, również dezinformacja klimatyczna bazuje na emocjonalnym charakterze informacji. Im coś jest bardziej szokujące lub wywołujące negatywne emocje, tym bardziej rosną szanse na zbudowanie dużych zasięgów. Dlatego natrafiając w internecie na filmiki lub grafiki o sensacyjnym charakterze, warto zachować ostrożność i sprawdzić, czy rzeczywiście przedstawione w nich informacje są prawdziwe.

Korzystaj z informacji tylko z rzetelnych i sprawdzonych źródeł

Chcąc poszerzyć swoją wiedzę na temat zmiany klimatu lub znaleźć odpowiedzi na nurtujące pytania, warto korzystać wyłącznie ze sprawdzonych źródeł wiedzy. W tym celu dobrze jest poznać wiarygodne strony internetowe, o których szerzej pisaliśmy w artykule: Gdzie szukać wiarygodnych treści na temat ocieplenia klimatu?. 

Nie przekazuj niesprawdzonych informacji

Jeśli nie jesteśmy pewni, czy dana wiadomość jest prawdziwa, nie udostępniajmy jej dalej. Jednym z najważniejszych przekaźników fałszywych informacji jesteśmy my sami. Dlatego też, aby zatrzymać rozprzestrzenianie się fałszywych informacji, warto najpierw sprawdzić, czy to, co chcemy zawrzeć w swoim nagraniu, wpisie lub grafice, jest prawdziwe.

Dlaczego warto przestrzegać przed dezinformacją klimatyczną?

O tym, jaki wpływ ma dezinformacja klimatyczna na wiedzę o zmianie klimatu, przekonali się autorzy jednego z artykułów naukowych ze strony The Conversation. Przeprowadzili oni ankietę wśród ponad 1 700 dorosłych mieszkańców Wielkiej Brytanii. Jak się okazało, prawie połowa z nich nie była w stanie zidentyfikować poprawnie prawdziwości czytanych wiadomości.

W ramach badania uczestnicy otrzymali do oceny pięć prawdziwych i cztery fałszywe nagłówki zawierające tezy o zmianach klimatu. 46 proc. ankietowanych uznało, że naukowcy nie są zgodni co do przyczyn zmiany klimatu. Z kolei prawie 35 proc. badanych uznało, że naukowcy zgadzają się co do wpływu Słońca na wzrost temperatury na Ziemi.

Ponad 75 proc. biorących udział w badaniu uznało, że dezinformacja klimatyczna może mieć negatywny wpływ na działanie mające ograniczyć globalne ocieplenie. Mimo to prawie 24 proc. ankietowanych zaznaczyło, że nigdy nie weryfikuje informacji, które czyta. Dbanie o jakość informacji jest zatem kluczowa dla efektywnej walki ze zmianami klimatycznymi.