Fałszywe historie krążą między państwami

Najbardziej rozpowszechniony fake news w lutym pojawił się w aż 19 państwach. Była to teoria, według której trzęsienie ziemi w Turcji miało być wywołane przez placówkę badawczą HAARP (High-frequency Active Auroral Research Program). To nie pierwszy raz, gdy HAARP staje się celem oskarżeń i teorii dotyczących wywoływania klęsk żywiołowych. Pojawiały się sugestie, że incydent miał być zemstą USA lub NATO na prezydencie Erdoğanie. 

HAARP nie może wpływać na trzęsienia ziemi, ponieważ dostępna w tej placówce technologia skupia się na badaniu procesów zachodzących w atmosferze naszej planety. Więcej na ten temat dowiesz się z naszej analizy.

Trzy fałszywe informacje, które były najczęściej weryfikowane przez portale factcheckingowe zrzeszone w EDMO: kwadrat – lutowe trzęsienie ziemi w Turcji zostało wywołane przez HAARP, koło – wykorzystywanie starych zdjęć i/lub nagrań przedstawiających tsunami do zobrazowania trzęsienia ziemi w Turcji, trójkąt – UE chce zmusić mieszkańców do jedzenia owadów. Fot. EDMO

Ponadto w 12 państwach na popularności zyskały stare nagrania i zdjęcia tsunami z 2017 roku, które były przedstawiane w błędnym kontekście – jako konsekwencje tureckiego trzęsienia ziemi.

Popularna pozostaje teoria spiskowa o owadach

EDMO wskazuje, że już drugi miesiąc z rzędu w wielu krajach przewijają się fake newsy na temat rzekomych planów Unii Europejskiej, dotyczących zmuszania obywateli do jedzenia owadów. W lutym teoria ta została wykryta w 15 krajach (identyczny wynik odnotowano w styczniu).

Ta fałszywa informacja pojawiła się również w Polsce. Przykładem jest nieprawdziwa teza, według której „ludzie będą jeść robaki, nie wiedząc o tym”. Na naszym portalu wykazaliśmy, że regulacje Unii Europejskiej wymagają odpowiedniego etykietowania takich produktów.

Więcej na temat owadów i ich potencjalnego miejsca na stołach Europejczyków dowiesz się z innej naszej analizy.

Co trzeci fake news dotyczył Ukrainy, koronawirusa lub klimatu

Organizacje factcheckingowe zrzeszone w ramach Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) zweryfikowały w lutym 1 114 fałszywych informacji. Wśród nich 15 proc. dotyczyło Ukrainy, wojny lub uchodźców, 10 proc. nawiązywało do pandemii koronawirusa, a 8 proc. łączyło się ze zmianą klimatu i fałszywymi teoriami na jej temat. 

Odsetek analiz weryfikujących fake newsy na temat: Ukrainy (kolor żółty), pandemii COVID-19 (kolor biały) i zmiany klimatu (kolor niebieski), wykonanych przez organizacje factcheckingowe zrzeszone w EDMO od czerwca 2021 roku do lutego 2023 roku. Fot. EDMO

EDMO zauważa, że w lutym ilość dezinformacji klimatycznej była dotąd najniższa od czasu monitorowania tego tematu w comiesięcznych raportach.

Ukraina i uchodźcy wciąż na celowniku dezinformatorów

Z przeanalizowanych treści wynika, że w krajach Unii Europejskiej wciąż popularne są fałszywe narracje dotyczące wojny w Ukrainie. Regularnie powracają fałszywe informacje o bezpośrednim zaangażowaniu w konflikt państw Europy Środkowo-Wschodniej oraz trwająca kampania dezinformacyjna wymierzona w uchodźców.

Analitycy zrzeszeni w EDMO ostrzegają przed popularną techniką wykorzystywaną w budowaniu niechęci do osób uciekających przed wojną. Fake newsy przypisują uchodźcom winę za przestępstwa popełnione przez inne osoby w zupełnie innych okolicznościach.

Denializm i teoria o klimatycznych lockdownach

W przypadku fake newsów dotyczących koronawirusa powracają cały czas znane już narracje, m.in. o rzekomej szkodliwości szczepionek. 

Natomiast w zakresie dezinformacji klimatycznej na popularności zyskują narracje krytyczne wobec urbanistycznej idei „15-minutowych miast”. W jej zamyśle organizacja przestrzenna miasta powinna pozwalać obywatelom na dotarcie w kwadrans do najważniejszych usług pieszo lub rowerem. Ma to docelowo pozwolić na redukcję liczby samochodów i dbanie o klimat.

Wśród dezinformatorów panuje przekonanie, że za tym planem stoi spisek, a zamknięcie obywateli w takich dzielnicach miałoby umożliwić wprowadzanie „lockdownów klimatycznych”. Widzimy tu echa narracji antypandemicznych przenoszących się na grunt dezinformacji nt. klimatu.

Z poprzednimi edycjami raportów EDMO zapoznasz się tutaj.