W ostatnich miesiącach zagraniczne media donoszą o niepokojących wzrostach w liczbie oszustw internetowych przeprowadzanych za pośrednictwem mediów społecznościowych. Czytając artykuły, dowiadujemy się o scamach zakupowych, wyłudzaniu pieniędzy przy wykorzystaniu zdjęcia dziecka potrzebującego pomocy czy licznych oszustwach na inwestycje. Jak się okazuje, najwięcej oszustw rozpoczyna się na platformach należących do Mety – Facebooku, Instagramie i WhatsAppie.

Brytyjski bank TSB zbierający dane na temat scamów internetowych na platformach społecznościowych Mety w Wielkiej Brytanii wyróżnił trzy kategorie oszustw, których występowanie odnotowuje się najczęściej – zakupowe, inwestycyjne oraz „na bliską osobę”. 

Oszustwa zakupowe – codzienność Facebooka i Instagrama

Oszustwa zakupowe pojawiające się w mediach społecznościowych najczęściej przybierają formy atrakcyjnych ofert, wysokich zniżek i obietnic kart podarunkowych. Korzystając m.in. z płatnych reklam, oszuści promują fałszywe strony internetowe przypominające prawdziwych producentów np. ubrań. Niczego nieświadoma ofiara dokonuje zakupu produktów, które nigdy do niej nie trafiają. 

Jak podaje bank TSB, aż 60 proc. zgłoszonych do nich oszustw zakupowych zapoczątkowano za pośrednictwem Facebook Marketplace – internetowej platformy handlowej Facebooka. Jest to znacznie większy odsetek od znajdującego się na drugim miejscu Instagrama, na którym doszło do jedynie 18 proc. z odnotowanych zakupowych scamów. Jak podkreśla TSB, zaledwie w ciągu jednego roku – od 2021 do 2022 – liczba przekrętów z wykorzystaniem facebookowego Marketplace podwoiła się – ich wzrost sięgnął 97 proc. 

Zgodnie z informacjami zebranymi przez inny brytyjski bank, Lloyds Banking Group, 68 proc. zgłoszonych im scamów zakupowych realizowanych było przy pomocy dwóch mediów społecznościowych – Facebooka i Instagrama. Biorąc pod uwagę liczbę przypadków oszustw, okazuje się, że Brytyjczycy padają ofiarą scamerów średnio co 7 minut. Bank oszacował, że rocznie konsumenci tracą w taki sposób około 27 milionów funtów. 

Instagram wiedzie prym wśród oszustw inwestycyjnych

Kolejna wyróżniona kategoria scamów to oszustwa, które skłaniają użytkowników mediów społecznościowych do rzekomych inwestycji. Oszuści promują możliwości szybkiego i bezpiecznego wzbogacenia się. Przekonują ofiary do powierzenia im oszczędności, które następnie przepadają bez śladu. Na łamach Demagoga często opisujemy przykłady oszustw na inwestycje. 

W odróżnieniu od scamów zakupowych, gdzie najwięcej przypadków odnotowuje się na Facebooku, w przypadku oszustw inwestycyjnych zdecydowana większość odbyła się za pośrednictwem Instagrama. Jak wynika z danych opublikowanych przez bank TSB, porównując lata 2021 i 2022, platformy należące do Mety odpowiadały za 87 proc. zgłoszonych scamów na inwestycje. W tym największą część z nich – 59 proc. – stanowiła nieuczciwa działalność na Instagramie, a następnie – 22 proc. na Facebooku. Na pozostałą część składały się inne platformy Mety.

Podszywanie się – najczęściej cierpią użytkownicy WhatsAppa

Ostatnią kategorią oszustw wyróżnionych spośród bazy danych banku TSB są scamy polegające na podszywaniu się pod bliskie osoby – rodzinę, przyjaciół lub współpracowników. Schemat ten przypomina popularną metodę „na wnuczka”, kiedy oszuści dzwonią do starszych osób, podają się za członków ich rodziny, przekonują, że wpadli w kłopoty i proszą o szybką pożyczkę. 

Przypadki takich scamów odnotowuje się również w mediach społecznościowych należących do Mety – 86 proc. wszystkich zgłoszeń dotyczy właśnie tych platform. Jak podaje TSB, 65 proc. takich oszustw przeprowadzonych zostało za pośrednictwem WhatsAppa. Jest to aż 300 proc. wzrost w ciągu zaledwie jednego roku – porównując lata 2021 i 2022. Zdecydowanie mniej osób ucierpiało przez Facebooka. Jak podaje bank, za pośrednictwem tej platformy dokonano zaledwie 13 proc. scamów „na członka rodziny”. 

Banki domagają się podjęcia działań prewencyjnych

Ze względu na niepokojące wzrosty w liczbie internetowych oszustw w ciągu ostatnich miesięcy, brytyjskie instytucje finansowe kilkukrotnie nawoływały firmy technologiczne, zwłaszcza Metę, do wzięcia odpowiedzialności za nielegalne procedery odbywające się za pośrednictwem ich platform społecznościowych. 

30 maja 2023 roku Liz Ziegler, dyrektor ds. zapobiegania oszustwom Lloyds Banking Group, w komunikacie prasowym dotyczącym scamów zakupowych podkreślała, że banki nie mogą walczyć z oszustami samodzielnie:

W podobny sposób o mediach społecznościowych wypowiedział się David Postings, dyrektor naczelny UK Finance, organizacji zrzeszającej instytucje finansowe Wielkiej Brytanii. 7 czerwca 2023 w informacji zamieszczonej na stronie internetowej przypominał, że „sektor finansowy jest jedynym, który zwraca pieniądze klientom, wypłacając setki milionów rocznie”, a firmy technologiczne powinny podjąć działania prewencyjne oraz uczestniczyć w refundowaniu kosztów oszukanym użytkownikom. 

Z kolei 14 czerwca 2023 roku bank TBS w oficjalnym komunikacie wezwał Metę do wprowadzenia zmian w działaniu zarządzanych przez nich platform społecznościowych. Podkreślał brak bezpiecznych płatności w przypadku transakcji zawieranych za pośrednictwem Facebook Marketplace i wskazywał na łatwość, z jaką oszuści promują scamy inwestycyjne. Wezwał Metę także do flagowania nowych prób kontaktu poprzez WhatsApp, aby przypominać użytkownikom o sprawdzaniu numerów, z których otrzymują wiadomości. 

Podsumowanie – uodpornij się na oszustwa w internecie

Na łamach Demagoga często poruszamy temat internetowych scamów. Oszuści, aby zdobyć nasze dane osobiste lub pieniądze, wymyślają coraz to nowsze i trudniejsze do identyfikacji przekręty. Z tego względu przygotowaliśmy krótki poradnik zawierający kilka przydatnych wskazówek, w jaki sposób rozpoznawać oszustwa w internecie.