Źródło: KE

Polska wypada stosunkowo słabo na tle Wspólnoty. Ze zgromadzonych danych wynika, że średnia unijna w zakresie pozytywnej oceny rodzimego sądownictwa wynosi 54 proc. Z kolei osoby oceniające negatywnie stanowią mniejszość (35 proc.). Najwyższe miejsce w zestawieniu zajęła Austria z wynikiem 84 proc. ocen pozytywnych. Stopień zadowolenia w porównaniu z poprzednim badaniem najbardziej wzrósł na Malcie (17 punktów proc.) i w Rumunii (14 punktów proc.). Tymczasem odsetek ocen pozytywnych w Polsce spadł o 5 punktów proc.

Część druga ankiety miała na celu określenie, jakie czynniki wpływają na ocenę systemu sprawiedliwości przez obywateli. Drugie pytanie brzmiało: „Czy możesz mi powiedzieć, do jakiego stopnia każda z następujących przyczyn tłumaczy twoją ocenę niezależności systemu sądownictwa?”. 

Ankietowani, którzy udzielili odpowiedzi „źle/bardzo źle” zostali poproszeni o określenie, który z trzech głównych czynników najbardziej wpłynął na taką ocenę:

• ingerencja lub presja ze strony rządu i polityków,
• ingerencja lub presja ze strony podmiotów gospodarczych oraz grup interesu,
• status i pozycja sędziów w wystarczającym stopniu gwarantującą ich niezależność.

Efekt był taki, że 70 proc. Polaków z grupy „źle/ bardzo źle” zapytanych o ingerencje lub presje ze strony rządu i polityków odpowiedziała, że wpłynęło to bardzo na ich ocenę. 17 proc. wybrało odpowiedź „umiarkowanie”. Przeglądając wyniki ze wszystkich grup „źle/ bardzo źle”, można zauważyć, że w kwestii wpływów politycznych Polacy zajęli dość skonsolidowane stanowisko. Podobną zależność, czyli wysoką dysproporcję między odpowiedziami „bardzo” a „umiarkowanie”, można zauważyć w krajach takich jak Rumunia (56 proc do 19 proc.), Słowenia (69 proc. do 15 proc.), Węgry (65 proc. do 19 proc.) czy Hiszpania (65 proc. do 14 proc.). Tymczasem wyniki z krajów takich jak Dania, Belgia, Finlandia są proporcjonalnie bardziej rozłożone pomiędzy kategorie „bardzo, umiarkowanie i nieszczególnie”.

Autorzy raportu nie komentują, dlaczego dane kraje zajęły poszczególne pozycje. Krótko zestawiają najbardziej kontrastujące wyniki i przedstawiają wnioski z analizy socjodemograficznej. Wynika z niej, że:

• z pozytywną oceną sądownictwa koreluje stan zatrudnienia ankietowanych; 64 proc. osób pracujących nie stwierdziło, aby rząd i politycy ingerowali w funkcjonowanie sądów. Przeciwnego zdania było 58 proc. osób bez pracy.
• podobną zależność wykazują osoby z dłuższym stażem edukacji; widać to na przykładzie odpowiedzi osób, które zakończyły edukację w wieku 20 lat lub później. 83 proc. tych osób uważa, że status i pozycja sędziów w wystarczającym stopniu gwarantującą ich niezależność w porównaniu do 66 proc. osób, które zakończyły edukację w wieku 15 lat.

Przechodząc do grupy, która wskazała odpowiedzi „dobrze/bardzo dobrze” 32 proc. oznajmiło, że zdecydowanie zgadza się ze stwierdzeniem, że ingerencja ze strony polityków bądź rządu nie ma miejsca. Natomiast 35 proc. oświadczyło, że „trochę” zgadza się z tym stwierdzeniem. 18 proc. badanych wybrało opcję „umiarkowanie”.

Następną rozważanym czynnikiem była „ingerencja lub presja ze strony podmiotów gospodarczych oraz grup interesu. Tutaj 31 proc. Polaków z grupy „źle/bardzo źle” stwierdziło, że zaważyło to „bardzo” na ich negatywnej ocenie, 33 proc. „trochę”, a 21 proc. „nieszczególnie”. Z kolei w grupie „bardzo dobrze” tylko 19 proc. badanych powiedziało, że przeświadczenie o braku takich ingerencji „bardzo” wpłynęło na ich ocenę. Znacznie większa część grupy, czyli 47 proc. wskazała opcję „umiarkowanie”. Po podsumowaniu wyników z obu grup okazuje się, że 72 proc. badanych nie potrafiło udzielić odpowiedzi, jaki wpływ na ich ocenę wymiaru sprawiedliwości miało oddziaływanie ze strony biznesu.

Ostatnim rozpatrywanym czynnikiem był postrzeganie statusu i pozycji sędziów. W tym miejscu badani mieli zastanowić się nad tym, czy odpowiedzieli „źle/ bardzo źle” ze względu na to, że funkcja sędziów niedostatecznie gwarantuje ich niezależność. 40 proc. respondentów wybrało odpowiedź „bardzo”, a 35 proc „trochę”. W grupie „dobrze/ bardzo dobrze” dało się zauważyć nieco mniejszą pewność oceny, jako że 48 proc. wybrało opcję „umiarkowanie”, a 29 proc. opcję „bardzo”. Po uśrednieniu wyników dla obu grup okazało się, że 24 proc. było „bardzo” przekonanych o braku niezależności sędziów ze względu na pełniony urząd, a 21 proc. wybrało opcję „umiarkowanie” (jako podstawa do oceny wymiaru sprawiedliwości).

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.