Fake news w pigułce

Stan epidemii trwający w Polsce od 20 marca wymusza na państwowych instytucjach szczególne działania. Jednym z urzędów podejmujących wysiłek zwalczania epidemii jest Główny Inspektorat Sanitarny. Jego zadaniem jest nadawanie kierunku działaniom organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, ich koordynacja i nadzór. GIS ponadto prowadzi nadzór epidemiologiczny, co oznacza, że zbiera dane dotyczące chorób i zakażeń w społeczeństwie. W tym celu stworzono definicję, którą internetowy magazyn Nasza Polska puentuje twierdzeniem, że kaszel wystarczy, by zostać uznanym za chorego na COVID-19. Artykuł z 2 listopada został zatytułowany „GIS: nowa definicja przypadku COVID-19. Wystarczy mieć kaszel i GIS uzna taką osobę za chorego”. Tytuł ten nosi znamiona clicbaitu i może wprowadzić czytelnika w błąd.

Magazyn umieścił swój artykuł w poście na Facebooku. Autorzy zwracają uwagę czytelników na „niebezpieczeństwo” zostania uznanym za chorego na COVID-19 przez sanepid, jeśli ma się gorączkę lub kaszel. Wiadomość przekazały również inne facebookwe profile, np.: Veto tv.

Źródło: www.facebook.com

Komentarze użytkowników pojawiające się pod artykułem i postami są pełne obaw, niezrozumienia dla działań GIS i niewybrednych obelg wobec szefa tej instytucji (pisownia oryginalna): „Lepiej od lekarza trzymać się z daleka. A leczyć się samemu z dr. google”, „Kazdy objaw jest objawem covid. Jeszcze troche a każdy sobie wmowi że go ma” czy „Jak można doprowadzić człowieka do depresji ?w imię czego?Nie wolno oddychać nie wolno kaszlnac ,a już nie wolno chorować. Bydlaki”.

Jak było w rzeczywistości?

Autor tekstu przywołuje definicję przypadku COVID-19 na potrzeby nadzoru epidemiologicznego nad zakażonymi wirusem SARS-CoV-2. Została ona podana do publicznej wiadomości 31 października 2020 roku przez Główny Inspektorat Sanitarny. 

W publikacji portalu Nasza Polska wykorzystano fotografię Głównego Inspektora Sanitarnego Jarosława Pinkasa, autorstwa Pawła Supernaka z PAP. Porównując tekst artykułu z informacją podaną na stronach rządowych, dostrzegamy, że oba przekazy są zbieżne, a jedyne różnice dotyczą redakcji definicji. Treść definicji podanej przez urząd jest następująca:

Kryteria kliniczne:

Każda osoba u której wystąpił co najmniej jeden z poniższych objawów: kaszel, gorączka, duszność, utrata węchu o nagłym początku, utrata lub zaburzenia smaku o nagłym początku.

Kryterium diagnostyki obrazowej:

Zmiany w obrazie radiologicznym płuc wskazujące na COVID‐19 

Kryteria laboratoryjne:

Wykrycie kwasu nukleinowego SARS-CoV-2 z materiału klinicznego, wykrycie antygenu/ów wirusa SARS-CoV-2 z materiału klinicznego

Kryteria epidemiologiczne

Każda osoba, która w okresie 14 dni przed wystąpieniem objawów spełniała co najmniej jedno z następujących kryteriów:

1) miała bliski kontakt z osobą, u której stwierdzono zakażenie SARS-CoV-2 (kontakt z przypadkiem potwierdzonym lub prawdopodobnym). Jako bliski kontakt należy rozumieć:

• przebywanie w bezpośredniej bliskości (twarzą w twarz) z osobą chorą, w odległości mniejszej niż 2 m przez ponad 15 minut,
• bezpośredni kontakt fizyczny z osobą zakażoną wirusem SARS-CoV-2,
• bezpośredni kontakt bez środków ochronnych z wydzielinami osoby z COVID‐19 (np. dotykanie zużytej chusteczki higienicznej, narażenie na kaszel osoby chorej), 
• kontakt na pokładzie samolotu lub innych środków transportu zbiorowego obejmujący
  • osoby zajmujące dwa miejsca (w każdym kierunku) od osoby z COVID‐19;
  • osoby towarzyszące w podróży lub sprawujące opiekę nad osobą z COVID‐19, członkowie załogi obsługujący sekcję, w której znajduje się chory. 

Uwaga: W przypadku ciężkich objawów u osoby z COVID‐19 za bliski kontakt należy uznać wszystkich pasażerów znajdujących się w sekcji lub na pokładzie środka transportu, w której ta osoba przebywała, a w przypadku jej przemieszczania się po środku transportu na całym jego pokładzie.

• personel medyczny lub inna osoba bezpośrednio opiekująca się chorym z COVID‐19 lub osoba pracująca w laboratorium bezpośrednio z próbkami osób z COVID‐19 bez odpowiedniego zabezpieczania lub w przypadku gdy doszło do uszkodzenia stosowanych środków ochrony osobistej lub w przypadku stwierdzenia ich nieprawidłowego zastosowania 

2) przebywała (jako pensjonariusz) lub była członkiem personelu w placówce opiekuńczej/opieki długoterminowej, w której potwierdzono transmisję COVID‐19 .

Klasyfikacja przypadku

A)  Przypadek możliwy – każda osoba spełniająca kryteria kliniczne

B)   Przypadek prawdopodobny – każda osoba spełniająca kryterium kliniczne oraz kryterium epidemiologiczne LUB każda osoba spełniająca kryterium kliniczne w postaci utraty węchu o nagłym początku i/lub utraty lub zaburzenia smaku o nagłym początku LUB każda osoba spełniająca kryterium diagnostyki obrazowej

C)   Przypadek potwierdzony – każda osoba spełniająca kryterium laboratoryjne przypadku potwierdzonego

Uwaga: diagnostyka laboratoryjna powinna być przeprowadzana w przypadku każdej osoby wykazującej objawy ostrej infekcji układu oddechowego (z uwzględnieniem kryteriów klinicznych podanych w definicji, jak również objawów mniej specyficznych: ból głowy, bóle mięśni, dreszcze, zmęczenie, wymioty i/lub biegunka) oraz dodatkowo na podstawie indywidualnej oceny lekarza zlecającego lub służb sanitarno‐epidemiologicznych.

Komentarz Głównego Inspektoratu Sanitarnego

Zwróciliśmy się do rzecznika prasowego GIS Jana Bondara z prośbą o wyjaśnienie, czy z obowiązującej definicji można wywnioskować, że kaszel jest wystarczającym objawem pozwalającym uznać, że ktoś jest chory na COVID-19. Otrzymaliśmy następującą odpowiedź:

„»Definicja przypadku na potrzeby nadzoru epidemiologicznego« służy głównie celom statystycznym. Nadzór epidemiologiczny oznacza tu »ciągłe, systematyczne zbieranie danych dotyczących chorób lub zakażeń w określonej populacji«. Natomiast zupełnie czym innym jest postępowanie kliniczne (lekarskie). Definicje przypadku dla lekarza to wciąż jedynie wskazówki, kogo poddać dalszej diagnostyce. Jedynym potwierdzeniem przypadku jest dopiero wykrycie kwasu nukleinowego lub antygenu wirusa SARS-CoV-2 w badaniu materiału klinicznego”.

Dzięki temu wyjaśnieniu możemy lepiej zrozumieć cel stworzonej definicji i jej funkcję. Zgodnie ze słowami rzecznika prasowego definicja jest podpowiedzią dla lekarza, wobec jakiego pacjenta kontynuować diagnostykę, która w dalszej kolejności może oznaczać skierowanie osoby podejrzanej o zakażenie na test w kierunku koronawirusa COVID-19.

Podsumowanie

Na podstawie dostępnych źródeł widzimy, że podane w tytule artykułu informacje, jakoby za osobę chorą na COVID-19 GIS uznawał każdego, kto ma kaszel, są nieprawdziwe. Tytuł jest clickbaitem, a jego treść nie jest zgodna z informacjami podanymi w samym tekście. Aby uznać pacjenta za nosiciela SARS-CoV-2, należy wykryć w jego organizmie kwas nukleinowy bądź antygen koronawirusa. W przeciwnym wypadku jest to jedynie osoba z podejrzeniem infekcji.