ANALIZA W PIGUŁCE

Dezinformujące treści rozpowszechniane w internecie często bazują na aktualnych, budzących duże emocje wydarzeniach (np. 1, 2, 3, 4). To właśnie te tematy, które wywołują w odbiorcach najwięcej zainteresowania i zaangażowania, stają się zwykle „inspiracją” do powielania fałszywych informacji.

Nie inaczej stało się tym razem. W dzisiejszej analizie zweryfikujemy kolejne dezinformujące treści odnoszące się do powodzi – ważnego i szeroko rozpowszechnionego w dyskursie publicznym tematu (np. 1, 2, 3). 

22 września na Facebooku opublikowano rolkę, w której podano, że przyczyną ostatnich burz oraz aktualnej powodzi są chemikalia rozsiewane przez samoloty latające nad Morzem Śródziemnym [czas nagrania 0:00, 0:38]. To właśnie te związki chemiczne w połączeniu z ówczesnymi warunkami atmosferycznymi miały doprowadzić do powstania, jak to ujęto w materiale, „bomby wodnej” [czas nagrania 0:38].

Źródło: Facebook.com, 22.09.2024

Nagranie zyskało dużą popularność: polubiono je ponad 4,4 tys. razy i udostępniono ponad 3,5 tys. razy. Ten sam materiał został również opublikowany na X.

Jaki tok myślowy przedstawiono w nagraniu?

W nagraniu słyszymy: „Wszystko zaczęło się na niebie nad basenem Morza Śródziemnego. […] Na początku września […] samoloty wyjątkowo często, nawet w dzień, zaczęły rozpylać to chemiczne gówno” [czas nagrania 0:00].

Dalej z materiału wideo dowiadujemy się, że chemikalia, które miały być rozpylane przez samoloty, doprowadziły najpierw do burz nad Włochami [czas nagrania 0:14], a potem przemieściły się na północ Europy – m.in. ku Polsce [czas nagrania 0:24, 0:38].

Cała akcja miała być zarządzana przez „sterujących pogodą” [czas nagrania 0:24], którzy jednak nie przewidzieli kilku zmiennych atmosferycznych i przez to sprawa wymknęła im się spod kontroli: „Niestety, sterujący pogodą nie przewidzieli jednego: wyższej temperatury Adriatyku niż zwykle o tej porze roku i zawirowania ciśnienia atmosferycznego, które pojawiło się nad Bałkanami i zaczęło przemieszczać się w stronę północy Europy” [czas nagrania 0:24].

Czy powyższe tezy są zgodne z prawdą? Nie (1, 2, 3, 4).

Jakie są prawdziwe przyczyny ulewnych deszczy?

Jak już niejednokrotnie zwracaliśmy uwagę na łamach Demagoga, obecna sytuacja powodziowa i wcześniejsze burze nie zostały spowodowane „nienaturalnymi systemami geoklimatycznymi”, narzędziami sterującymi pogodą czy innymi celowo użytymi technologiami modyfikującymi warunki atmosferyczne (1, 2, 3).

Jak podaje Nauka o Klimacie: „na katastrofalne w skutkach ulewy we wrześniu 2024 wpłynęła zarówno zmiana klimatu, jak i nieprzystosowana do tak skrajnych warunków infrastruktura”.

Wyjaśnienie przyczyn aktualnych zjawisk pogodowych można też znaleźć w opublikowanej 25 września analizie przygotowanej przez World Weather Attribution (WWA). Jest to panel naukowców, który od 2015 roku analizuje zjawiska pogodowe w kontekście klimatu (czyli m.in. ustala, czy i w jakim stopniu zmiana klimatu wpłynęła na dane wydarzenia).

Jak zmiana klimatu wpłynęła na obecne zjawiska pogodowe?

Powyższe konkluzje są spójne z wnioskami zawartymi w raporcie ClimaMeter, czyli międzynarodowego konsorcjum naukowców oceniającego klimatyczną perspektywę zdarzeń pogodowych (w tym ekstremów takich jak niż Borys).

W podsumowaniu analizy uczeni piszą, że opady deszczu wywołane niżem Borys są istotnie większe niż analogiczne zjawiska obserwowane w przeszłości. Z ich oceny wynika, że za tę eskalację odpowiedzialna jest w dużej mierze antropogeniczna zmiana klimatu.

Uczeni z ClimaMeter podają:

Jaką rolę odegrała pogoda nad Morzem Śródziemnym?

Nauka o klimacie wyjaśnia również kontekst związany ze zjawiskami atmosferycznymi nad Morzem Śródziemnym, o których wspomniano w omawianej rolce:

Jaki z tego wniosek? O ile, tak jak wskazano w rolce, zmienne atmosferyczne (m.in. te, które notowano nad Morzem Śródziemnym) wpłynęły na uformowanie się burz, to przyczyną tych zjawisk nie były chemikalia rozpylane przez samoloty, lecz naturalne zjawiska, które urosły do ponadprzeciętnych rozmiarów (1, 2, 3). Eskalacja ta wynikała nie z celowego działania „sterujących pogodą”, lecz ze zmiany klimatu.

Chemiczne opryski i dezinformacja 

Na koniec warto wspomnieć, że doszukiwanie się w smugach kondensacyjnych (czyli w tym, co widać na niebie po przelocie samolotów) chemicznych oprysków jest elementem myślenia spiskowego. Na łamach Demagoga wielokrotnie wyjaśnialiśmy, jakie zjawiska fizyczne odpowiadają za tworzenie się tych smug (np. 1, 2, 3, 4). Wskazywaliśmy też, dlaczego wiarygodne źródła informacji nie potwierdzają istnienia tzw. chemtrails.

Cechą charakterystyczną tych twierdzeń jest brak spójnej teorii, która – bazując na dowodach – powiązałaby poszczególne zjawiska w ciąg przyczynowo-skutkowy. Podobnie jest w dzisiejszym przypadku, w którym smugi za samolotami zostały wykorzystane do rozpowszechniania dezinformacji na temat powodzi.