Czym jest Fundusz Kościelny?

Fundusz Kościelny powstał na mocy ustawy z 1950 roku o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki. Wtedy właśnie rządzący w Polsce komunistyczny reżim przekazał wszystkie nieruchomości ziemskie związków wyznaniowych na własność państwa.

Dochody z tych nieruchomości miały być przeznaczone wyłącznie na cele kościelne i charytatywne. Tworzą one Fundusz Kościelny. Pieniądze z Funduszu służą m.in. utrzymywaniu kościołów i opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne duchownych (art. 9 ust. 1).

Jak pokazaliśmy w jednej z naszych analiz, od lat 90. przewidziane w budżecie państwa wydatki na Fundusz Kościelny systematycznie rosną. W 2001 roku dotacja do Funduszu wynosiła 92,3 mln zł, a w 2023 roku – już 216 mln zł.

Powołano Zespół ds. Funduszu Kościelnego

Premier Donald Tusk swoim zarządzeniem z dnia 11 stycznia 2024 roku utworzył Międzyresortowy Zespół do spraw Funduszu Kościelnego. W par. 2 zarządzenia, jako jedno z zadań, które ma realizować powołany zespół, określono:

• przeprowadzanie analiz oraz wypracowanie koncepcji zmiany funkcjonowania Funduszu Kościelnego oraz zmiany zasad finansowania, w szczególności:
  • składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia zdrowotnego duchownych,
  • działalności charytatywnej, oświatowo-wychowawczej i opiekuńczo-wychowawczej kościołów i innych związków wyznaniowych,
  • odbudowy, konserwacji i remontów obiektów sakralnych i kościelnych o wartości zabytkowej.

Zgodnie z przyjętymi założeniami posiedzenia zespołu mają odbywać się minimum raz w miesiącu (par. 7), a postępy prac nad zmianami mają być raportowane w formie sprawozdań do 30 czerwca i do 31 grudnia, czyli dwukrotnie każdego roku (par. 10).

Zgodnie z par. 14 pierwsze sprawozdanie miało zostać przedstawione Radzie Ministrów do dnia 31 marca 2024 roku.

Prace nad koncepcją trwają

W połowie marca 2024 roku w wywiadzie dla portalu Onet ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk potwierdziła, że chce likwidacji Funduszu Kościelnego. Podobno także sam premier oczekiwał, że od 2025 roku Fundusz przestanie istnieć.

Ministra nie zdradziła bliższych szczegółów rozwiązania. Stwierdziła tylko, że chciałaby takiej sytuacji w której duchowni będą mieli opłacone składki emerytalne, a budżet państwa będzie odciążony.

Z komunikatu o utworzeniu międzyresortowego zespołu wiemy jedynie, że prace nad nowymi regulacjami będą zmierzały w stronę systemu w którym wierni będą dobrowolnie deklarowali czy chcą przekazać część swoich podatków na rzecz związku wyznaniowego, a jeśli tak, to którego.

Koncepcje poszczególnych resortów

Jak wynika z komunikatu dostępnego na stronie kancelarii premiera, 16 sierpnia 2024 roku, w trakcie posiedzenia Międzyresortowego Zespołu do spraw Funduszu Kościelnego, omówiono koncepcje przygotowane przez przedstawicieli poszczególnych resortów. Do 19 sierpnia mieli zostać wyznaczeni kandydaci do prac zespołu roboczego, który zajmie się analizą przedstawionych propozycji.

W komunikacie poinformowano także, że zespół ma we wrześniu przedstawić propozycje wypracowanych rozwiązań na posiedzeniu Rady Ministrów. Nie zostały one przedstawione opinii publicznej.

Rząd konsultuje zmiany z Episkopatem

W październiku 2024 roku w kancelarii premiera spotkali się przedstawiciele rządu i Konferencji Episkopatu Polski. W trakcie posiedzenia strona rządowa przedstawiła propozycje zastąpienia Funduszu Kościelnego innymi rozwiązaniami. 

Przedstawiciele Kościoła zapewnili o swojej otwartości na dialog i o woli przedyskutowania przedstawionych propozycji na forum Konferencji Episkopatu Polski 

Jak szybko może nastąpić likwidacja Funduszu?

Do tej pory nie poznaliśmy ostatecznej propozycji ministerialnego zespołu. Funduszu Kościelnego nie udało się zlikwidować w 2024 roku. W tegorocznej ustawie budżetowej przewidziano dotację na Fundusz w wysokości 257 mln zł (s. 68).

Na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów możemy przeczytać, że zakończenie prac zespołu oraz wprowadzenie zmian jest przewidziane na 2025 rok. Tymczasem w przyjętym przez Sejm 6 grudnia budżecie na przyszły rok znalazło się na Fundusz Kościelny  275,71 mln zł (s. 69).

Wobec tego obietnica likwidacji Funduszu Kościelnego nie została zrealizowana.

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

Wpłacam