[Aktualizacja 13.03.2024] Zaktualizowaliśmy analizę o odpowiedzi na interpelację i zapytania poselskie dotyczące omawianej sprawy.

[Aktualizacja 07.03.2024] Otrzymaliśmy odpowiedź od pełnomocnika rządu ds. CPK Macieja Laska odpowiedź na nasz wniosek o udostępnienie informacji publicznej. Pełnomocnik nie przedstawił wnioskowanych ekspertyz i wyjaśnił, że dostępne dane są dopiero poddawane audytowi. Analizę uzupełniliśmy również o publikacje krytyczne wobec CPK, które jednak nie są ekspertyzami.

[Aktualizacja 27.02.2024] Otrzymaliśmy od Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odpowiedź na nasz wniosek o udostępnienie informacji publicznej. Wynika z niej, że Kancelaria nie dysponuje interesującymi nas ekspertyzami i nie wskazała, na co powoływał się w swojej wypowiedzi Donald Tusk.

Dyskusja o inwestycjach podczas Rady Gabinetowej

13 lutego odbyło się posiedzenie Rady Gabinetowej (są to obrady Rady Ministrów pod przewodnictwem prezydenta). Celem prezydenta było omówienie realizowanych i planowanych inwestycji rozwojowych w Polsce. Rozmawiano o budowie elektrowni atomowej, o modernizacji armii, o rozwoju portów oraz o budowie Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK).

Podczas jawnej części posiedzenia premier Donald Tusk wypowiedział się krytycznie na temat dotychczasowych działań przy projekcie CPK. Wymienił liczne wydatki na ten cel oraz podkreślił, że ekspertyzy, z którymi się zapoznał, stawiają pod znakiem zapytania przyjęte założenia i prognozowane skutki tej inwestycji.

W ubiegłym tygodniu weryfikowaliśmy wypowiedź premiera o tym, czy budowa CPK w ogóle się rozpoczęła. O tym szerzej przeczytasz pod tym linkiem.

Dyskusja w serwisie X: różnice między cytatem a oryginałem

Wypowiedź premiera z posiedzenia Rady Gabinetowej pojawiła się też na profilu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów na platformie X. Warto podkreślić, że wypowiedź w oryginale brzmiała inaczej, niż przedstawiła to KPRM. Tusk stwierdził, że ekspertyzy „z jakimi mieliśmy okazję się zapoznać” stawiają pod znakiem zapytania „dane wyjściowe, jak i dane końcowe”. Natomiast we wpisie czytamy, że „wszystkie dotychczasowe ekspertyzy stawiają pod znakiem zapytania całą inwestycję”.

Premier @DonaldTusk w #PałacPrezydencki: CPK to inwestycja, która jest zaplanowana na minimum 155 mld zł. Wszystkie dotychczasowe ekspertyzy stawiają pod znakiem zapytania całą inwestycję. Wielki niepokój budzą te aspekty wśród województw, tam gdzie dobrze funkcjonują lotniska…

— Kancelaria Premiera (@PremierRP) February 13, 2024

Post wzbudził szeroką dyskusję. W komentarzach pojawiły się pytania o to, na jakie ekspertyzy powoływał się polityk. Posłanka Paulina Matysiak złożyła w tej sprawie interpelację poselską. Pod wpisem pojawiła się również notatka społeczności z linkiem do dokumentów dotyczących budowy CPK.

Pod wpisem pojawiła się również prośba do naszej redakcji o sprawdzenie tej wypowiedzi. Kolejne wnioski o to spłynęły do nas od czytelników przez formularz zgłoszeniowy.

Zwróciliśmy się do Kancelarii o udostępnienie nam ekspertyz

Premier Donald Tusk nie sprecyzował, na podstawie jakich ekspertyz wyciągnął przedstawiony wniosek. Z tego powodu zwróciliśmy się do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z wnioskiem o dostęp do informacji publicznej,w którym zapytaliśmy o ekspertyzy, którymi dysponuje Kancelaria.

Przesłaliśmy dzisiaj zapytanie w trybie dostępu do informacji publicznej do @PremierRP o wgląd do wspomnianych ekspertyz. https://t.co/wKz2eidFEG

— 🔎 DEMAGOG (@DemagogPL) February 13, 2024

Z podobnym wnioskiem zwróciliśmy się do zarządu spółki CPK. Wysłaliśmy także prośbę o komentarz do działu prasowego spółki. W odpowiedzi skierowano nas tylko do zakładki Baza Wiedzy na stronie CPK.

Aktualizacja 27.02.2024

KPRM: Nie posiadamy i nie zlecaliśmy ekspertyz

Otrzymaliśmy odpowiedź na nasz wniosek o dostęp do informacji publicznej. Prosiliśmy o wskazanie ekspertyz, na które powoływał się premier, a także o wgląd do ekspertyz, którymi dysponuje Kancelaria. KPRM odpowiedziała, że „nie posiada informacji publicznej w zakresie objętym wnioskiem”.

Otrzymaliśmy również informację, że KPRM nie zlecała przygotowania ekspertyz. Ogólnie, według KPRM, wskazany przez nas we wniosku zakres zagadnień nie dotyczy zadań publicznych realizowanych przez tę instytucję.

W dalszej części analizy przedstawiliśmy dostępne publicznie ekspertyzy, które nie stawiają CPK pod znakiem zapytania, a wręcz przeciwnie – prognozują korzyści płynące z projektu. Pomimo naszej prośby nie dostaliśmy potwierdzenia, że wspomniane przez Donalda Tuska ekspertyzy istnieją, w związku z czym zmieniamy ocenę wypowiedzi z nieweryfikowalnej na fałsz.

Koniec aktualizacji 27.02.2024

Aktualizacja 07.03.2024

Zgodnie z zaleceniem KPRM skierowaliśmy wniosek o udostępnienie informacji publicznej w tym zakresie do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Otrzymaliśmy odpowiedź od Pełnomocnika Rządu do spraw Centralnego Portu Komunikacyjnego Macieja Laska.

W odpowiedzi skierowano nas do raportów i ekspertyz dostępnych na stronie CPK, które przedtem opisaliśmy w tej analizie. Pełnomocnik wyjaśnił, że wiarygodność danych wykorzystanych do przygotowania tych raportów jest elementem audytu. 

Pozwala to wnioskować, że ekspertyzy stawiające inwestycję pod znakiem zapytania nie zostały jeszcze opracowane i mogą dopiero powstać, a tym samym Donald Tusk nie miał możliwości się z nimi zapoznać.  

Koniec aktualizacji 07.03.2024

Aktualizacja 13.03.2024

Z interpelacją poselską w sprawie poszukiwanych ekspertyz zwróciła się do premiera posłanka Paulina Matysiak z Partii Razem. Zapytanie poselskie w tej sprawie wystosowali również posłowie PiS Piotr Müller i Krzysztof Kubów. Ich wnioski zostały przekierowane do ministra funduszy i polityki regionalnej.

Po publikacji naszej analizy odpowiedzi na interpelację i zapytanie udzielił pełnomocnik rządu ds. CPK Maciej Lasek. W odpowiedzi na interpelację udzielił tej samej odpowiedzi co na nasz wniosek o dostęp do informacji publicznej. Lasek przekierował zainteresowane osoby do ekspertyz dostępnych na stronie CPK (omawiamy je w dalszej części analizy).

Natomiast w odpowiedzi na zapytanie poselskie Lasek wyjaśnił, że istnieją wątpliwości co do dostępnych na stronie CPK ekspertyz i dlatego będą poddane audytowi. Dodał, że określenie „dane wejściowe i wyjściowe” było skrótem myślowym. 

Koniec aktualizacji 13.03.2024

Dostępne ekspertyzy dają zielone światło

Na stronie CPK znajdziemy szereg raportów branżowych i ekspertyz. Wśród nich znajdują się prognozy IATA, czyli Międzynarodowego Zrzeszenia Przewoźników Powietrznych. To organizacja skupiająca 320 linii lotniczych w 120 krajach, które odpowiadają za łącznie 83 proc. całkowitego ruchu lotniczego.

Stanowisko w zakresie politycznego i wojskowego znaczenia projektu przedstawiła też Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego. Oprócz tego na zlecenie samego CPK przygotowano „Białą księgę rozwoju kolei CPK”.

Co prognozuje IATA?

Najnowsza dostępna ekspertyza to prognoza IATA 2023 dla CPK, opublikowana w grudniu 2023 roku. To już kolejna prognoza tej organizacji, poprzednia pochodzi z 2021 roku. Po uwzględnieniu takich czynników jak: zmiany rynkowe wynikające z pandemii, z wojny w Ukrainie i z unijnych regulacji środowiskowych, IATA m.in. zmniejszyła przewidywaną liczbę obsłużonych pasażerów do 2030 roku z 30 mln do 28 mln (s. 7).

Mimo to prognozy pozostają optymistyczne. W raporcie czytamy m.in., że w 2040 roku CPK obsłuży ponad dwukrotnie więcej pasażerów niż Lotnisko Chopina w rekordowym 2019 roku (s. 40). Co więcej, lotnisko CPK umożliwi ponad 5-krotny wzrost ruchu pasażerskiego na trasach średnio- i długodystansowych, w porównaniu z wynikami Lotniska Chopina (s. 41).

Prognoza IATA wskazuje również na limity dotychczasowego lotniska warszawskiego: „już od 2024/2025 roku osiągany będzie maksymalny limit operacji Lotniska Chopina”. Natomiast po otwarciu Lotniska CPK prognozuje się znaczący wzrost liczby operacji (s. 47). Co więcej, zdaniem IATA port ma duży potencjał rozwojowy pod względem lotniczego cargo (s. 44).

Co o ruchu cargo stwierdza EY?

EY to międzynarodowy koncern świadczący usługi audytorskie i consultingowe. Na zlecenie CPK firma ta przygotowała raport dotyczący potencjału programu CPK pod względem ruchu cargo. 

W analizie przedstawiono przede wszystkim potencjalne zyski z tytułu cła i VAT. EY przedstawia trzy scenariusze: niskiego popytu, centralny oraz wysokiego popytu. Opierają się one na prognozach IATA (s. 22–23). W analizie skupimy się na scenariuszu centralnym.

O ile – zdaniem EY – wzrosną wpływy z cła i VAT?

Z raportu wynika, że szacowane roczne dochody sektora finansów publicznych w efekcie CPK mają wynieść 122 mln euro w 2036 roku oraz 201 mln euro w 2060 roku (s. 61). W przypadku VAT: rok 2060 to już perspektywa dodatkowych rocznych dochodów na poziomie 3,1 mld euro (s. 69).

Według EY  skumulowany zysk z cła (s. 61) w pierwszych dwunastu latach wyniesie 5,6 mld zł, a do 2060 roku – już 21,1 mld zł. W przypadku VAT potencjalne dodatkowe wpływy do 2040 roku (s. 69) sięgają, według naszych obliczeń, 7,6 mld zł, a do 2060 roku – już 172,2 mld zł.

Zaznaczamy, że według EY w pierwszych dwunastu latach dodatkowe wpływy z VAT będą zerowe, ponieważ według tego scenariusza w latach 2028–2035 wzrost wolumenu cargo na lotnisku WAW/CPK ograniczy się do przejmowania ruchu towarowego z innych lotnisk (s. 68).

Kearney pozytywnie ocenia wpływ CPK na gospodarkę

W lipcu 2020 roku ukazał się raport firmy consultingowej Kearney, dotyczący potencjału inwestycji CPK dla rozwoju polskiej gospodarki. Z raportu płyną wnioski optymistyczne dla projektu. 

Natomiast ostatecznie w podsumowaniu wyliczeń na lata 2020–2034 czytamy, że zdaniem Kearney projekt CPK może przynieść Polsce wzrost globalnej produkcji rzędu niemal 450,2 mld zł i wartości dodanej o 126,6 mld zł (s. 10). I tym razem należy podkreślić, że raport dotyczy efektów projektu, czyli tego, co Donald Tusk nazwał „danymi końcowymi”.

Polityka Insight i Baker McKenzie widzą potencjał, ale i wyzwania

Ośrodek analityczny Polityka Insight, we współpracy z firmą doradczą Baker McKenzie, przygotował w 2019 roku raport „Centralny Port Komunikacyjny Jak zbudować nowy hub lotniczy”.

Czytamy tutaj, że „Polska ma potencjał, by dołączyć do grupy państw, posiadających własny duży port przesiadkowy” (s. 5). Analitycy przyjrzeli się zarówno szansom, jak i zagrożeniom, związanym z tą inwestycją. Zwrócili uwagę przede wszystkim na dwa wyzwania:

1. Lotnisko CPK musi być włączone w sieć transportu lądowego, zarówno drogowego, jak i towarowego. Czas dotarcia do centrum Warszawy i centrum Łodzi musi wynosić mniej niż 30 minut, tak by lotnisko mogło obsłużyć ruch biznesowy i turystyczny z obu miast (s. 45).
2. Czynnikiem determinującym sukces gospodarczy CPK jest przyszłość Lotniska Chopina. Pozostawienie jego funkcjonalności w obecnej formie obniży znacznie korzyści makroekonomiczne z CPK, ponieważ zagrozi rozwojowi nowego portu (s. 46).

Dwa wyzwania, a po nich korzystne skutki

Z raportu firm Polityka Insight i Baker McKenzie płynie wniosek, że przy założeniu, że powyższe dwa zadania przebiegną pozytywnie dla CPK to korzyści makroekonomiczne byłyby z pewnością dodatnie i odczuwalne w wielu sektorach gospodarki. Mowa tu m.in. o wzroście znaczenia regionu jako europejskiego hubu logistycznego (s. 46). Szacuje się, że wpływ branży lotniczej na polską gospodarkę mógłby wzrosnąć do ok. 7 proc. PKB (s. 47).

Ponadto analitycy prognozowali, że „dobrze skomunikowane i odpowiednio zbudowane lotnisko umożliwiłoby znaczny wzrost liczby lotniczych przewozów pasażerskich z i do regionu, a także obsługiwałoby rosnącą liczbę osób wyłącznie przesiadających się w Polsce” (s. 46).

Z raportu płyną również optymistyczne wnioski dla rozwoju regionalnego. Zdaniem Polityki Insight, budowa CPK „przełożyłaby się na rozwój województwa mazowieckiego. W okolicy portu powstałby zapewne park technologiczny oraz centrum biznesowe firm z kapitałem zagranicznym” (s. 47).

CPK jest krytykowane, ale krytycznych ekspertyz brak

Można tu wymienić List Otwarty który powstał pod przewodnictwem Marka Serafina, byłego dyrektora PLL LOT. Ukazał się on 22 lutego 2024 roku. Kilka dni później, dokładnie 27 lutego 2024 roku swoje stanowisko przedstawił Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk. Dokumenty ukazały się już po wypowiedzi Tuska, więc premier nie mógł mieć wglądu w ich wnioski

Swoje stanowisko w sprawie CPK przedstawił w 2019 roku think tank Fundacja Kaleckiego w raporcie autorstwa wspomnianego już Marka Serafina. W raporcie znalazł się wniosek, że projekt CPK nie przystaje do realiów rynkowych i przypisuje PLL LOT rolę, które nie będzie mógł spełnić (s. 37). Serafin również krytycznie wypowiadał się o CPK na łamach portalu pasażer.com.

Krytyczna analiza projektu CPK pojawia się też w książce „Piasta i Szprychy” autorstwa managera finansowego Tomasza Wardaka. Spółka CPK w 2022 roku w szerokiej odpowiedzi odniosła się do argumentów podniesionych przez tego autora.

Ponadto krytyczne teksty na temat projektu CPK, podważające m.in. prognozy IATA, pojawiły się w Polityce i Gazecie Wyborczej.