Ta analiza powstała we współpracy Stowarzyszenia Demagog z Radiem ZET w ramach fact-checkingowego projektu przedwyborczego.

[Aktualizacja 05.04.2024] W poprzedniej wersji analizy w naszym zestawieniu pojawiły się błędne obliczenia dotyczące wydatków i dochodów miasta Olsztyn. Zamiast sprawozdania z wykonania budżetu za 2022 rok Olsztyna w województwie warmińsko-mazurskim omyłkowo skorzystaliśmy ze sprawozdania Olsztyna w województwie śląskim. Zaktualizowaliśmy nasze obliczenia.

Bezpłatna komunikacja – czy to możliwe?

Jednym z głównych postulatów ruchu Bezpartyjni Samorządowcy jest wprowadzenie bezpłatnego transportu publicznego. Przedstawiciele tej partii przekonują, że usprawni to przemieszczanie się mieszkańców oraz zmniejszy problem wykluczenia transportowego mniejszych miejscowości.

Na antenie Radia ZET Robert Raczyński, lider Bezpartyjnych Samorządowców, przekonywał o słuszności tego postulatu. Polityk podkreślił, że w niektórych miejscach Polski komunikacja publiczna już w dużej mierze jest bezpłatna dla obywateli. 

Dowodem na to ma być fakt, że duże miasta w swoich budżetach dopłacają do funkcjonowania komunikacji publicznej. Oznacza to, że miasta wydają na transport więcej, niż na nim zarabiają, np. ze sprzedaży biletów.

Warszawa, Wrocław, Gdańsk – ile wydają?

Z tych trzech miast do kosztów funkcjonowania transportu publicznego najwięcej dopłaca Warszawa. W 2022 roku miasto wydało na transport publiczny ponad 4 mld zł, a zarobiło tylko 824,5 mln zł. To znaczy, że miasto pokryło 79,50 proc. kosztów. 

Miasta wojewódzkie – ile dopłaciły w 2022 roku?

Przyjrzeliśmy się wydatkom na transport publiczny w 18 miastach wojewódzkich. W tym przypadku z obliczeń i porównań wykluczyliśmy systemy rowerów miejskich, ponieważ nie funkcjonują one we wszystkich miastach.

Najwięcej do funkcjonowania transportu publicznego dopłaciły Katowice. Miasto to pokryło niemal całość kosztów (99,92 proc.). Należy jednak zaznaczyć, że Katowice należą do związku Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, który ma wspólny budżet, zasilany m.in. środkami ze sprzedaży biletów.

Na drugim miejscu znalazł się Szczecin, który opłacił 80,13 proc. wszystkich kosztów funkcjonowania komunikacji publicznej. Najmniej natomiast dopłacał Białystok (38,74 proc.). Średnio wszystkie miasta pokryły z budżetu 68,68 proc. kosztów transportu miejskiego. 

A co z budżetem na 2023 rok?

Według założeń znalezionych w budżetach na 2023 rok największe miasta w Polsce dopłacą do transportu publicznego 65,34 proc. kosztów jego funkcjonowania. 

Mowa tutaj zarówno o kosztach bieżących transportu (m.in. koszty realizacji połączeń, pensje dla pracowników), jak i o wydatkach inwestycyjnych (nowe przystanki, remonty, zakup pojazdów). Gdy weźmiemy pod uwagę tylko wydatki bieżące, to okaże się, że Zielona Góra wyjdzie w tym roku na plus (dochody przewyższają wydatki).

Czym są wydatki i dochody, a czym dopłaty do kosztów transportu publicznego?

Na potrzeby analizy sięgnęliśmy do budżetów 18 miast wojewódzkich w Polsce. Przyjrzeliśmy się wydatkom z ubiegłego roku, korzystając przy tym ze sprawozdań z wykonania budżetu, oraz wydatkom zaplanowanym w tegorocznych budżetach.

Za dopłaty do funkcjonowania komunikacji publicznej uznajemy odsetek wydatków, które musi pokrywać budżet miasta po odliczeniu dochodów i wpływów z transportu publicznego. Należy zaznaczyć, że transport to nie tylko bieżąca realizacja połączeń komunikacyjnych, ale również inwestycje w nowe linie, przystanki i pojazdy.

Ile miasta inwestują w przeliczeniu na mieszkańców?

Na łamach pisma „Wspólnota” ukazał się w lipcu raport opracowany przez prof. Pawła Swianiewicza i dr Julitę Łukomską. Eksperci przyjrzeli się dopłatom województw, miast, powiatów i gmin do transportu publicznego per capita w 2022 roku.

W przypadku województw pierwsze miejsce przypadło Mazowszu (99,03 zł), wśród powiatów liderem jest powiat bielski na Śląsku (22,11 zł), a wśród gmin wiejskich – Suchy Las pod Poznaniem (523,89 zł).