Aktualizacja 26.03.2025. W poprzedniej wersji analizy błędnie powiązaliśmy „Tax Complexity Index” z organizacją Tax Foundation. Poprawiliśmy fragmenty w których pojawił się ten błąd.

Konwencja prezydencka Mentzena. Polityk mówił m.in. o podatkach

22 lutego 2025 roku w Bełchatowie odbyła się konwencja prezydencka Sławomira Mentzena. Podczas niej kandydat Konfederacji odniósł się do polskiego systemu podatkowego. – Już w tym momencie mamy najbardziej skomplikowane podatki w całej Europie – stwierdził. Dla poparcia swoich słów przytoczył ranking, według którego Polska ma drugi najbardziej skomplikowany system podatkowy na świecie i pierwszy w Europie. 

– Podatki muszą być niskie i proste – dodał. Według dostępnych klasyfikacji Polskę rzeczywiście wyprzedza wiele państw, w których podatki są mniej skomplikowane. Jakie rankingi na to wskazują?

Drugie miejsce od końca dla Polski. Co to oznacza?

Systemy podatkowe na świecie oceniane są w ramach projektu badawczego prof. Deborah Schanz z Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium i prof. Caren Sureth-Sloane z Uniwersytetu w Paderborn. Jego efektem jest wydawany co dwa lata „Tax Complexity Index”, czyli wskaźnik złożoności podatkowej różnych krajów na świecie. Przeanalizowano pod tym kątem dane za 2022 rok z 64 państw. Ranking ten dotyczy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT).

Nasz kraj został oceniony wysoko pod kątem złożoności niemal we wszystkich wziętych pod uwagę wskaźnikach i podobne noty uzyskał także w latach 2016, 2018 i 2020. Między rokiem 2016 a 2022 nastąpił wzrost ogólnej oceny złożoności z 0,41 na 0,50, gdzie zero oznacza brak złożoności, a 1 –  ekstremalnie złożony system. Dla przykładu Estonię, która uzyskała w 2022 roku najlepsze noty w Europie, oceniono na 0,23. Polska z kolei wypadła pod tym kątem najsłabiej wśród krajów europejskich.

Eksperci na podstawie ankiet przeprowadzonych wśród lokalnych doradców podatkowych ocenili złożoność przepisów podatkowych z uwzględnieniem 15 zmiennych, takich jak: stawka podatku, amortyzacja, podatek minimalny, zyski kapitałowe, dywidendy czy ceny transferowe. Drugi obszar to złożoność systemu podatkowego oceniana na podstawie 5 zmiennych, m.in. procesu składania wniosków. Z tych dwóch kategorii powstaje ogólna ocena złożoności podatkowej danego kraju.

Polska nisko w indeksie konkurencyjności 

Inny wskaźnik opracowała organizacja non-profit – Tax Foundation, która działa od 1937 roku. Tax Competitiveness Index 2024, czyli indeks konkurencyjności podatkowej krajów Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Polska zajęła w nim 31. miejsce na 38 możliwych. Jak wyjaśnia Tax Foundation, indeks ma na celu ocenienie, jak dane państwo przestrzega dwóch ważnych aspektów polityki podatkowej: konkurencyjności i neutralności.

W indeksie sprawdzono, w których państwach obowiązuje system podatkowy zachęcający do inwestowania kapitału, co z kolei wspiera rozwój gospodarczy kraju. Wzięto pod uwagę wysokość krańcowej stawki podatkowej: im jest ona niższa, tym – zdaniem twórców indeksu – system podatkowy jest bardziej konkurencyjny i sprzyjający wzrostowi gospodarczemu.

Z kolei neutralny system podatkowy to taki, „który ma na celu zwiększenie przychodów przy najmniejszych zniekształceniach gospodarczych. Oznacza to, że nie faworyzuje konsumpcji nad oszczędzaniem, jak to się dzieje w przypadku podatków inwestycyjnych i podatków od majątku”. Twórcy indeksu dodali także, że im bardziej złożone stają się przepisy, tym mniej są neutralne.

Struktura kodeksu podatkowego może promować rozwój

Niżej od Polski we wspomnianym zestawieniu uplasowały się takie europejskie państwa jak Włochy, Francja czy Portugalia. Niemniej nasz kraj znalazł się wśród najgorzej ocenianych państw pod kątem konkurencyjności systemu podatkowego. Najlepiej w Europie ponownie wypadła Estonia. 

Punkty przyznawano w pięciu kategoriach: podatki od osób prawnych, podatki od osób fizycznych, podatki konsumpcyjne (np. VAT), podatki majątkowe oraz zasady opodatkowania międzynarodowego kapitału. Pod uwagę wzięto zarówno stawki tych podatków, jak i ich ustrukturyzowanie. Autorzy indeksu stwierdzili bowiem, że „dobrze ustrukturyzowany kodeks podatkowy jest łatwy do przestrzegania przez podatników i może promować rozwój gospodarczy”.

PE o kolejnym minusie polskiego systemu podatkowego

Raport Parlamentu Europejskiego (PE) opublikowany w lutym 2023 roku wskazuje, że ze względu na złożoność systemu podatkowego przedsiębiorcy w Polsce poświęcili w 2018 roku średnio 334 godziny na wypełnienie obowiązków podatkowych (s. 21). Gorzej było tylko w Bułgarii, gdzie liczba godzin wyniosła 441. Ponownie najlepiej wypadła Estonia, bo tamtejsi przedsiębiorcy spędzili w ciągu roku na wypełnianiu obowiązków podatkowych jedynie 50 godzin.

Obliczenia opublikowane przez Parlament Europejski pochodzą z raportu Banku Światowego „Doing Business” z 2020 roku, w którym bazowano na informacjach z roku 2018. Dane te, chociaż wiarygodne, są obecnie przestarzałe, a nie opublikowano kolejnych edycji tego opracowania. Więcej na ten temat pisaliśmy w innej analizie wypowiedzi. 

Program Fact-Checking and Countering Disinformation: Poland’s 2025 Presidential Election jest prowadzony przez Stowarzyszenie Demagog dzięki wsparciu EMIF zarządzanemu przez Calouste Gulbenkian Foundation. Wyłączna odpowiedzialność za wszelkie treści wspierane przez European Media and Information Fund (EMIF) spoczywa na autorach i niekoniecznie musi odzwierciedlać stanowisko EMIF i Partnerów Funduszu, Calouste Gulbenkian Foundation i European University Institute.

Przekaż nam 1,5% podatku!

Wesprzyj nas, przekazując 1,5% podatku na kontrolę polityków. Wpisz w PIT: KRS 0000615583

Sprawdź jak przekazać!