Wymarzony telefon całkowicie za darmo, atrakcyjna inwestycja dostępna „tylko dzisiaj”, ogromne sumy pieniędzy wygrane w internecie…

Black Friday to nie tylko czas wzmożonych zakupów, ale także moment intensywnych działań oszustów. Jak nie dać się nabrać? Na jakie rodzaje scamów natkniemy się w sieci w okresie obniżek cenowych?

1. Produkty „za darmo” od popularnych marek

Oszuści często podszywają się pod znane firmy i w mediach społecznościowych prezentują bardzo atrakcyjne konkursy oraz akcje promocyjne, organizowane rzekomo przez marki, które udają. Wielokrotnie analizowaliśmy w Demagogu tego typu scamy.

Oszuści obiecywali już m.in. darmowe rowery od sklepu Decathlon, lodówki od Beko (również wypełnione Coca-Colą) czy torby pełne prezentów od Action. Naciągacze przekonują, że nagrody mają czekać na tych, którzy napiszą komentarz pod postem (w ten sposób budują swoje zasięgi w mediach społecznościowych) lub zarejestrują się pod specjalnym adresem (najczęściej służącym do wyłudzenia danych osobowych).

Źródło: www.facebook.com

Co powinno wzbudzać naszą czujność?

• Kiedy powstał profil i jakie są jego dotychczasowe aktywności – zdarza się, że oszuści zakładają konto w mediach społecznościowych tuż przed publikacją informacji o rzekomym konkursie czy akcji promocyjnej. Często też post z oszustwem jest jedynym opublikowanym przez ten profil. Możemy uchronić się przed naciągaczami, sprawdzając datę powstania profilu, inne opublikowane na nim posty, a także liczbę polubień konta (oficjalne fanpage popularnych marek często mają ich wiele tysięcy).
• Niebieski znaczek na Facebooku – jeśli podejrzany post opublikowano na Facebooku lub Instagramie, warto zwrócić uwagę na to, czy profil, z którego go udostępniono, posiada niebieski znaczek. Oznacza on, że konto zostało zweryfikowane przez portal i stanowi autentyczny profil osoby publicznej lub światowej marki.
• Zdjęcia pobrane z internetu – wykorzystując wsteczne wyszukiwanie obrazem, możemy dotrzeć do miejsc, w których wcześniej pojawiały się fotografie. Niejednokrotnie okazuje się, że zdjęcia wykorzystane w postach oszustów są po prostu pobrane z sieci.
• Automatyczne komentarze – zdarza się, że mamy do czynienia z automatycznymi komentarzami naciągaczy. Przykładowo internauta ostrzega pod postem, że to scam, a z profilu oszustów pojawia się komentarz o treści: „dziękujemy za zainteresowanie, aby zagrać, wystarczy udostępnić wpis”.

2. „Wielkie wygrane” w kasynach online

Innym rodzajem internetowych oszustw są te związane z zachęcaniem do gry w internetowych kasynach. W kontekście Black Friday już zaobserwowaliśmy posty, których autorzy namawiają do gry w kasynach online. Tego typu scamy opisywaliśmy też w przeszłości – np. w odniesieniu do Halloween, z okazji którego na internautów czekały rzekomo wielkie wygrane.

Źródło: www.facebook.com

Oszuści chwalą się dużymi sumami pieniędzy wygranymi w kasynach online. Pokazują też zdjęcia drogich przedmiotów kupionych podobno dzięki internetowemu hazardowi. Nieraz pod postami zachęcającymi do udziału w rozgrywce widzimy zrzuty ekranu przedstawiające wpływy na konto. Problem w tym, że grając w takim kasynie, możemy co najwyżej stracić pieniądze, a nie  zyskać.

Za udział w zagranicznej grze hazardowej (art. 107 § 2 Kodeksu karnego skarbowego) oraz w rozgrywkach odbywających się niezgodnie z ustawą o grach hazardowych (art. 109 Kodeksu karnego skarbowego) grozi grzywna. Uczestnik nielegalnie urządzanej rozgrywki podlega również karze pieniężnej w wysokości 100 proc. uzyskanej wygranej (art. 89 ust. 4 i 5 ustawy).

Po wejściu na strony polecane przez oszustów trafiamy albo na komunikat Ministerstwa Finansów mówiący o tym, że strona została zablokowana, albo na witrynę zagranicznego kasyna online – w którym gra jest nielegalna.

Na co warto zwrócić uwagę?

• Podejrzany link – jeśli adres podany we wpisie nie wzbudza naszego zaufania, warto poddać go archiwizacji za pomocą np. web.archive.org lub skorzystać z wirtualnej przeglądarki, takiej jak browserling.com. W ten sposób możemy bezpiecznie podejrzeć, co kryje się na stronie oszustów.

Podejrzany link można też sprawdzić na liście ostrzeżeń, prowadzonej przez CERT Polska, czyli zespół powołany do reagowania na naruszenia bezpieczeństwa w sieci, działający w ramach NASK – Państwowego Instytutu Badawczego. CERT gromadzi adresy stron stanowiących zagrożenie dla internautów.

• Identyczne posty – warto poszukać podobnych lub nawet takich samych wpisów. Posty oszustów często są rozpowszechniane masowo, aby dotrzeć do jak największej liczby internautów. Pod wpisami zamieszczane są identyczne komentarze z takimi samymi zdjęciami, pisane rzekomo przez różne osoby. Z tego powodu zdarzają się także błędy ortograficzne, np. czasowniki w rodzaju męskim na koncie z żeńską nazwą.

3. „Bezpieczne” inwestycje i szybki zarobek

W związku z wszechobecnymi promocjami z okazji Black Friday oszuści nie pozostają w tyle. Szybkie i łatwe zarabianie dużych sum pieniędzy oraz gwarantowany dochód bez wychodzenia z domu, niezależnie od wykształcenia i doświadczenia – to właśnie „oferują” scamerzy.

Źródło: www.facebook.com

Analizowaliśmy już tego typu oszustwa, które zachęcały do inwestycji m.in. w akcje Orlenu, PGNiG i Baltic Pipe. Oszuści wykorzystują też wizerunek Elona Muska oraz Marka Zuckerberga, twierdząc, że uruchomili oni specjalne platformy umożliwiające łatwy zysk.

Zdarzają się także scamy powołujące się na premiera i rząd, starając się dzięki ich autorytetom wyłudzić dane osobowe lub pieniądze. Pojawiają się również zachęty do inwestycji, prezentowane rzekomo na antenie TVP, co ma świadczyć o wiarygodności informacji.

Tego typu scamy są szczególnie niebezpieczne, ponieważ zaufanie oszustom może pozbawić nas oszczędności życia. Przekonał się o tym 51-letni mężczyzna z powiatu gorlickiego, który – jak przekazała policja – stracił ponad pół miliona złotych, zwiedziony ofertą fałszywej inwestycji. 

Co powinno odwieść nas od inwestycji?

• Niesprawdzona strona – przede wszystkim trzeba sprawdzić, czy oferta znalazła się na oficjalnych kanałach informacji danego przedsiębiorstwa. Przykładowo, jakiekolwiek możliwości inwestowania związane z Orlenem należy szukać na: orlen.pl, orlenwportfelu.pl i oficjalnych kontach firmy w mediach społecznościowych (Facebook, Twitter, YouTube).
• Podejrzane formularze – strony oszustów często zawierają specjalne formularze, w których należy podać swoje dane osobowe, takie jak imię, nazwisko, adres e-mail i numer telefonu, a niekiedy również miejsce zamieszkania. Jeśli ktoś wymaga od nas podania tego typu danych jeszcze zanim poznamy dokładną ofertę inwestycji, powinno to wzbudzać naszą czujność. Pod żadnym pozorem nie podawajmy swoich danych w niesprawdzonych miejscach.
• Podłożony dźwięk – zdarza się, że scamerzy wykorzystują fragmenty nagrań z udziałem znanych osób i nakładają dźwięk lektora, który rzekomo tłumaczy ich słowa. Warto dokładnie przesłuchać filmik, aby zweryfikować wiarygodność „tłumaczenia” oraz – jeśli to możliwe – poszukać oryginalnego materiału, który został wykorzystany przez naciągaczy.
• Błędy językowe – warto również zwrócić uwagę na poprawność językową, ponieważ zdarza się, że treści zamieszczane przez oszustów powstają oryginalnie w innym języku, a dopiero później są tłumaczone (nieraz właśnie z błędami) na język polski.

4. „Tylko dzisiaj! Tylko u nas!” – nie tylko scamy czyhają na pieniądze internautów

Ostatni rodzaj oszustwa w naszym zestawieniu nie dotyczy już stricte ofert pojawiających się w mediach społecznościowych, lecz cyberbezpieczeństwa oraz nieuczciwych praktyk stosowanych w sklepach.

Jak podkreśla CERT Polska w swoim poradniku ze wskazówkami, jak bezpiecznie kupować w internecie, mamy obecnie do czynienia z rosnącą falą fałszywych sklepów internetowych. Ich działalność polega głównie na oferowaniu nieistniejących produktów oraz wyłudzaniu danych do logowania do kont bankowych.

Tydzień dzieli nas od #BlackFriday dlatego przypominamy jak robić zakupy w sieci bezpiecznie. Najnowsze statystyki dotyczące działania oszustów w tym obszarze i rady jak z nimi walczyć znajdziecie w naszym poradniku ➡https://t.co/JP7ev42pti pic.twitter.com/nIMcDgoXtn

— CERT Polska (@CERT_Polska) November 18, 2022

Jak nie dać się oszukać przez fałszywy sklep?

• Uważaj na clickbaity – krzykliwe oferty z hasłami o wielkich obniżkach cen służą przyciągnięciu internautów na stronę sklepu. Często przybierają formę: „sprawdź teraz” (natychmiastowość wrażeń), „tylko u nas” (wzbudzenie poczucia wyjątkowości), „musisz to mieć” (tworzenie potrzeby). Tego typu hasła mogą się pojawić także w prawdziwych sklepach, a świadomość ich mechanizmów może nas uchronić nie tylko przed nieuczciwymi „sprzedawcami”, ale również przed nieprzemyślanym zakupem.
• Dowiedz się jak najwięcej o sprzedawcy – jeśli trafiasz na stronę nieznanego sklepu, sprawdź jego regulamin, możliwości płatności, sposoby dostawy i zwrotu towaru. Niespójności między poszczególnymi aspektami powinny wzbudzać ostrożność. Dodatkowo warto zapoznać się z opiniami na temat sklepu, zamieszczonymi na innych stronach, choć nie powinna to być jedyna weryfikacja, gdyż pozytywne komentarze także mogą stanowić element oszustwa.
• Sprawdź rejestr KRS – firmy działające w Polsce muszą być wpisane do rejestru KRS. Warto zweryfikować dane marki, ponieważ oszuści mogą się podszywać pod inną, legalną działalność. Jeśli na stronie podejrzanego sklepu widnieje informacja, że firma pochodzi np. z Krakowa, a w rejestrze KRS dowiadujemy się, że jest ona zarejestrowana w Poznaniu, powinno to wzbudzać naszą czujność.
• Zastosuj poprzednie rady dotyczące scamów – w przypadku fałszywego sprzedawcy warto przyjrzeć się temu, jak wygląda adres internetowy jego strony internetowej, czy pojawiają się na niej błędy językowe, a także, czy otwierają się formularze wymagające podania danych osobowych jeszcze przed zakupem.

Europejskie Centrum Konsumenckie informuje ponadto, że kupując produkty podczas Black Friday, mamy takie samo prawo do zwrotu jak w czasie, gdy promocje nie obowiązują. Niższa cena nie oznacza niższych praw konsumenckich.