Każdego dnia miliony użytkowników korzystających z Wikipedii, z portalu X oraz z chatbotów są narażone na kontakt z treściami związanymi z rosyjską propagandą. Badania przeprowadzone przez Digital Forensic Research Lab oraz Check First przedstawiają niepokojący wpływ sieci propagandowej „Pravda” powiązanej z Rosją.

Z raportu wynika, że treści propagandowe są wykorzystywane jako źródła w Wikipedii, w notatkach społeczności w serwisie X i w odpowiedziach chatbotów, takich jak Chat GPT czy Gemini.

Czym jest sieć „Pravda”? 

Sieć „Pravda” działa w internecie od wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie. Za jej pomocą Rosja prowadzi skoordynowane działania dezinformacyjne wśród państw Zachodu. Francuscy eksperci ustalili, że od połowy 2023 roku strony internetowe sieci funkcjonowały m.in. w Polsce, w Niemczech, w Austrii, w Szwajcarii, w Wielkiej Brytanii, w USA oraz we Francji.

Obejście sankcji pozwala na dotarcie do zachodnich społeczeństw z proklemowskimi i fałszywymi przekazami, głównie dotyczącymi wojny w Ukrainie.

Sieć „Pravda” źródłem w notatkach społeczności

Okazuje się, że strony wchodzące w skład „Pravdy” są chętnie cytowane w ramach notatek społeczności na portalu X. Tak zwane Community Notes to wpisy tworzone przez użytkowników platformy – stanowią one kontekst dla postów. Jeśli zostaną uznane za przydatne, pojawiają się pod danym wpisem.

Notatki społeczności mogą wydawać się w teorii dobrym rozwiązaniem. Praktyka pokazuje jednak, że można nimi łatwo manipulować i powoływać się przy ich pomocy na źródła o wątpliwej rzetelności.

Sprawdzane notatki pochodziły ze zbioru ponad 2 tys. wpisów na portalu X, które opublikowano od stycznia 2025 roku do 7 marca 2025 roku. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że Community Notes istnieją od trzech lat, to 153 notatki z odesłaniem do „Pravdy” opublikowane w ciągu trzech miesięcy pozwalają sądzić, że skala cytowania może być znacznie większa.

Rosyjska dezinformacja w Chacie GPT

Na źródła prowadzące do stron „Pravdy” można natknąć się w Wikipedii. W ramach śledztwa wykryto ponad 1,9 tys. linków na 1,6 tys. stron internetowych, które odsyłały do 162 stron związanych z „Pravdą”. Największą liczbę linków do proklemskowich domen można znaleźć w językach rosyjskim (992) i ukraińskim (580).

Zanieczyszczanie Wikipedii rosyjską propagandą niesie za sobą jeszcze jedno ryzyko. Ta otwarta i darmowa encyklopedia jest jednym z zestawów danych, na których uczą się duże modele językowe sztucznej inteligencji.

Ponieważ liczba użytkowników tych narzędzi oraz średnia liczba interakcji nimi rosną, problem może być znacznie poważniejszy w przyszłości. 

Czego uczy nas śledztwo DFR Lab?

Modele językowe nie tylko generują fikcyjne informacje, ale także korzystają z niepewnych źródeł, co pokazuje, że problem nie leży wyłącznie w halucynacjach AI, ale także w mechanizmach selekcji treści.

Przekaż nam 1,5% podatku!

Wesprzyj nas, przekazując 1,5% podatku na kontrolę polityków. Wpisz w PIT: KRS 0000615583

Sprawdź jak przekazać!