Co wykazała kontrola NIK?

Po pierwsze dostrzeżono wysokie zróżnicowanie terytorialne liczby lekarzy przypadających na liczbę pacjentów. W 2020 roku najlepiej wypadało województwo dolnośląskie, gdzie na jednego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) przypadało 897 osób. Najgorzej wypadło z kolei województwo lubuskie, gdzie były to już 2 064 osoby. 

W wyniku wybuchu pandemii COVID-19 w I półroczu 2020 roku dostęp do świadczeń zdrowotnych znacząco się pogorszył. W okresie marzec–maj 2020 roku blisko 1/3 skontrolowanych jednostek (7 placówek) zawiesiło działalność niektórych poradni, a 14 proc. (3 placówki) ograniczyło działalność tylko do ratowania pacjentów w ciężkim stanie. Przyczyną, jaką podawano, było przede wszystkim przeciwdziałanie transmisji wirusa wśród pacjentów. 

W I półroczu 2020 roku zmniejszyła się również liczba porad w przychodniach – o 15 proc. mniej w POZ i 26 proc. mniej w AOS (ambulatoryjna opieka specjalistyczna). W pierwszy sześciu miesiącach 2020 roku aż 1/4 wszystkich porad stanowiły teleporady.

W 20 z 22 skontrolowanych podmiotów obowiązki administracyjne powierzano także personelowi medycznemu. Najczęściej były to pielęgniarki. Personel medyczny wykonywał zadania polegające przeważnie na sporządzaniu sprawozdań statystycznych, sprawozdań z realizacji umów o udzielanie świadczeń, obsłudze i rejestracji pacjentów, archiwizacji dokumentacji medycznej, a także innych pracach, które nie były związane z czynnościami pielęgniarskimi. Było to spowodowane brakiem lub zbyt małą liczbą personelu pomocniczego

W przychodniach zatrudniano za mało rejestratorów medycznych, sekretarek i statystyków medycznych. W skontrolowanych placówkach rejestratorki i rejestratorzy medyczni stanowili jedynie 6 proc. wszystkich zatrudnionych (135 osób). Zatrudniano w nich również jedynie 10 sekretarek medycznych i tylko 8 statystyków medycznych. W 2 podmiotach w ogóle nie zatrudniano rejestratorów, a aż w 16 nie było statystyków medycznych. Powodowało to, że personel medyczny obciążony był wykonywaniem czynności administracyjnych, także sprawozdawczością oraz rejestracją pacjentów.

Nie wykorzystywano w pełni możliwości systemów informatycznych, którymi dysponowały te podmioty. Systemy nie były zintegrowane z systemami do obsługi diagnostyki laboratoryjnej w 13 podmiotach (59 proc.), a diagnostyki obrazowej w 18 podmiotach (82 proc.). Nie były one bezpośrednio zasilane wynikami takich badań. W przypadku pięciu podmiotów (23 proc.) nie zapewniały także przepływu danych pomiędzy poszczególnymi lokalizacjami danej placówki. 

W 11 podmiotach (50 proc.) nie było elektronicznej rejestracji wizyty, a w dziewięciu (41 proc.) brakowało oprogramowania dającego możliwość wysyłki powiadomień pacjentowi i aktualizacji statusu wizyty (w formie SMS lub e-mail). Tylko w 5 podmiotach systemy informatyczne spełniały wszystkie wymagania związane z prowadzeniem dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej. 

Dokumentacja medyczna prowadzona była często w formie papierowej, co jest praktyką czasochłonną, utrudniającą dostęp do danych. Dokumentację prowadzono również hybrydowo, czyli na papierze i w formie elektronicznej, co wiązało się jednak z ryzykiem niespójności i niejednolitości tych samych dokumentów wytworzonych w obydwu formach.

Wnioski autorów raportu

Minister Zdrowia powinien przeanalizować zakres obowiązków administracyjnych personelu medycznego i ograniczyć je do niezbędnego minimum. Ponadto proces informatyzacji służby zdrowia powinien być przyspieszony.

Kierownictwo podmiotów medycznych powinno z kolei zadbać o pełne wykorzystywanie dostępnych systemów informatycznych w ich placówkach – w szczególności zintegrowanie wykorzystywanych systemów informatycznych z systemami laboratoryjnymi i diagnostyki obrazowej oraz wdrożenie systemów elektronicznej rejestracji wizyt ambulatoryjnych z możliwością wysyłki powiadomień i aktualizacji statusu wizyty (w formie SMS lub e-mail). 

Podmioty medyczne powinny również implementować jednolite zasady prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej oraz wyeliminować praktykę tworzenia tego samego dokumentu w postaci elektronicznej i papierowej.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG