Można odnieść wrażenie, że ceny w sklepach wariują: czasem zachowują się jak numery w bingo – wydaje się, jakby zmieniały wartości całkiem losowo. Innym razem przypominają raczej aukcję: kto da więcej za kawę, a kto – za kakao. Gwałtowne zmiany cen żywności widać nie tylko w samych sklepach – doniesienia na ich temat pojawiają się również w mediach. W publikacjach można np. znaleźć informację, że w ciągu roku kakao zdrożało o 163 proc., kawa – o 102 proc. Wiele redakcji pisze, że te produkty drożeją szybciej niż masło.

Czemu płacimy więcej za batonik na deser i popołudniową kawę?

Wzrost importu o 2,2 proc. przekłada się nierównomiernie na niektóre surowce czy składniki żywności. Na przykład: wspomniane już kawa, kakao oraz dodatkowo herbata to trzy produkty, w których przypadku wartość importu w 2024 roku wzrosła aż o 22,9 proc. (s. 45). Dlaczego Polak musi zaglądać głębiej do portfela i płacić więcej za drobne przyjemności?

Aby to zrozumieć, trzeba spojrzeć na sam początek łańcucha dostaw i przśledzić cały proces: od rozgrzanego słońcem pola, na którym surowce spożywcze są uprawiane i zbierane, aż do stolika kawowego w polskim domu.

Więcej za kakao i batoniki – winne są m.in. choroby roślin i susze 

Problemy z kakao zaczęły się przede wszystkim na plantacjach Wybrzeża Kości Słoniowej oraz Ghany (s. 46). To właśnie te dwa regiony odpowiadają za aż 50 proc. globalnej produkcji kakao. W ostatnim czasie zostały one dotknięte suszami oraz chorobami wirusowymi roślin (s. 46). Między innymi to sprawiło, że plony są gorsze, mniejsze.

fot. Bank Światowy

Mimo to wiele krajów (np. Polska) chce nadal kupować i sprowadzać te produkty. Efektem niesprzyjających warunków meteorologicznych i uprawowych są utrudniania w międzynarodowym handlu. Dla konsumenta to oznacza zwykle jedno z dwojga: albo produkt staje się mniej dostępny, albo droższy. Często jedno i drugie.

Wzrost cen kawy – niestabilne warunki pogodowe utrudniają uprawę

Z podobną sytuacją mamy do czynienia w kwestii kawy. Jednymi z najważniejszych eksporterów tego produktu są Indonezja oraz Wietnam (s. 46). Niestety, na przełomie 2023 i 2024 roku doświadczyły one takich warunków meteorologicznych, które są bardzo niesprzyjających dla rolnictwa (s. 46). Uprawy potrzebują stabilnych warunków, wszystkie klęski pogodowe, gwałtowne zmiany, ekstremalne zdarzenia pogodowe zagrażają plonom.

fot. Bank Światowy

Oczywiście, zmienne meteorologiczne nie są jedynymi czynnikami, które wpływają na globalny rynek, import żywności i ceny produktów. Na przykład na ceny kawy wpłynęły też utrudnienia handlowe i transportowe na terenie Morza Czerwonego (s. 46). Takich czynników – niezwiązanych z pogodą i z klimatem – jest więcej.

Problemy dotykają innych produktów. Przekonali się o tym Hiszpanie

Ostatecznie te wszystkie trudności odbijają się na sytuacji konsumenta. Wiedzą o tym dobrze Hiszpanie (np. 1, 2, 3), którzy – jak podaje FAO – są największym na świecie producentem oliwy z oliwek – odpowiadają za 40 proc. globalnej produkcji (s. 34). Ceny tego produktu cały czas rosną, a jego dostępność dla konsumentów – maleje (s. 34–35).

Dlaczego hiszpańscy konsumenci reagowali tak gwałtownie i skąd się wziął ten oliwny kryzys? To przede wszystkim następstwo susz oraz fali upałów (s. 1), które w ostatnich latach nawiedziły Europę, w tym Hiszpanię. Przez zbyt suche warunki produkcja hiszpańskiej oliwy spadła w 2023 roku o 40 proc. (s. 2).

Zrezygnujemy z kawy i batoników, czy może uda nam się coś zrobić?

Czy istnieje jakieś rozwiązanie tych wszystkich problemów? Czy jesteśmy skazani na rosnące ceny żywności i/lub na rezygnację z naszych ulubionych produktów? Wydaje się, że nie ma tu ani prostych, ani szybkich rozwiązań. 

Institute for European Environmental Policy (IEEP) podaje, że kluczem do sukcesu jest m.in. zwiększanie klimatycznej rezyliencji, czyli swego rodzaju odporności na zachodzące zmiany (s. 1). Te rozwiązania wydają się nieco łatwiejsze do wprowadzenia na terenie Unii Europejskiej niż np. w Ghanie czy w Indonezji, ponieważ „odległość” między decydentami, regulacjami prawnymi i funduszami a polami uprawnymi jest tutaj mniejsza.

Trzeba jednak pamiętać, że takie praktyki przypominają tamowanie krwotoku plastrem. Tymczasem problem trzeba rozwiązywać w sposób wielkoskalowy, oddziaływać na przyczynę problemu. Jak to robić?

Możliwymi rozwiązaniami są na przykład:

• zarządzanie zasobami wodnymi w zrównoważony sposób,
• dywersyfikacja upraw, czyli wprowadzanie różnorodnych gatunków roślin,
• zapobieganie wylesianiu,
• ochrona i odbudowywanie ekosystemów (to one pochłaniają wiele dwutlenku węgla, a tereny podmokłe są naturalnymi magazynami tego gazu),
• redukcja emisji gazów cieplarnianych (np. poprzez poprawę efektywności energetycznej, zrównoważony transport itp.),
• rozwijanie innowacji technologicznych (np. technologii redukujących emisje, wychwytujących i/lub składujących dwutlenek węgla),
• wspieranie adaptacji rolnictwa, również finansowo.

Przekaż nam 1,5% podatku!

Wesprzyj nas, przekazując 1,5% podatku na kontrolę polityków. Wpisz w PIT: KRS 0000615583

Sprawdź jak przekazać!