W jednej z ostatnich relacji na profilu Stowarzyszenia Demagog na Instagramie zadaliśmy pytanie, jakie nietypowe teorie spiskowe powinniśmy sprawdzić w kolejnym tygodniu. Spośród nadesłanych pomysłów na pierwszy ogień idzie opowieść o pewnej meksykańskiej wyspie, która rzekomo w tajemniczy sposób zniknęła z map.

„Piraci z Karaibów: Zaginiona wyspa”

Okres od połowy XV wieku do połowy XVI wieku nazywany jest „erą odkryć”. To właśnie wtedy śmiałkowie przemierzali potężne oceany w poszukiwaniu nowych lądów i stawiali na swojej szali życie, aby zdobyć chwałę odkrywców (i ograbić lokalne społeczności ze złota). To właśnie wyprawom w kierunku Nowego Świata zawdzięczamy rozszerzenie europejskich map, gdzie po stuleciach nieobecności pojawiły się obie Ameryki i wyspy wokół kontynentów.

Isla Bermeja c. 1700~1800 🗺 Teniente de Navio Don Manuel de Alderete ⛵️ pic.twitter.com/gU0PmSqSyM

— La Gaceta Conservadora 𝕏 🇺🇦 (@GacConservadora) August 11, 2022

Jedną z nich miała być Bermeja. Niewielki ląd, znajdujący się gdzieś w Zatoce Meksykańskiej, nie różnił się wiele od innych wysepek, składających się na lokalne archipelagi. Wyspa przez kolejne stulecia pojawiała się w odświeżonych edycjach map, tworzonych przez kartografów. Jednak z czasem stało się coś dziwnego. Okazało się, że wyspa z nich zniknęła.

@psychopoly

Phantom Island Bermeja – The Island that Disappeared Conspiracy Theory #conspiracy#oceanmysteries#mexico

♬ Blade Runner 2049 – Synthwave Goose

O SEA QUE MANDARON DINAMITAR LA ISLA BERMEJA, PARA QUE LOS EXPRESIDENTES DE MEXICO PUDIERAN VENDER ESA PARTE QUE ERA EL LIMITE ENTRE E.U Y MEXICO QUE ERA EL YACIMIENTO MAS RICO EN PETROLEO LUEGO FOX LA MANDO BORRAR DE LOS MAPAS ACTUALES, Y JURAN QUE NUNCA EXISTIO ..QUE POCA

— 🎀 𝒜𝒟𝐸𝐿𝐼𝒯𝒜 🎀 (@laadelita3) July 26, 2019

„Kierunek – Karaiby, tam musi być jakaś cywilizacja”

Głównym argumentem przewijającym się wśród zwolenników tej teorii spiskowej jest fakt, że wyspa Bermeja przez setki lat miała znajdować się na różnych mapach, by nagle, w tajemniczych okolicznościach po prostu zniknąć. Sprawę rzekomych dowodów na istnienie wyspy szczegółowo opisał historyk i kartograf Michel André Antochiw Kolpa.

W tekście „La isla Bermeja en los textos y la cartografía” (Wyspa Bermeja w tekstach i w kartografii), opublikowanym w biuletynie Krajowego systemu informacji statystycznej i geograficznej (SNIEG), szczegółowo opisuje on, w jaki sposób po raz pierwszy wyspa trafiła do opisów książkowych dzięki kartografowi Alonso de Chavesowi w 1536 roku (s. 198). Niedługo potem wyspa trafiła również na mapy (s. 200).

Spiskowcy lubią pisać, jak to wyspa Bermeja „nagle” i „w niewyjaśnionych okolicznościach” zniknęła z map. Fakty są jednak takie, że już w drugiej połowie XVIII wieku pojawiały się szczegółowe relacje, w których nie ma ani słowa na temat tego miejsca (s. 210). Wyprawy organizowane w kolejnych latach, koncentrujące się na znalezieniu wyspy, również nie przyniosły pożądanego rezultatu, a jej istnienie było podważane przez samych badaczy. Trudno podejrzewać, aby CIA działało już w XIX wieku, skoro oficjalna data powstania agencji to rok 1947. Ale kto wie, może już wówczas amerykańscy szpiedzy dostali zadanie zatopienia całej wyspy.

Totalnie prawdziwa wyspa

Dobrym przykładem na to, że setki lat temu można było kogoś wkręcić, że jakaś część świata rzeczywiście istnieje jest Poyais. Bohaterem tej opowieści jest Gregor MacGregor, który w pierwszej połowie XIX wieku brał udział w wojnie o niepodległość Wenezueli. Po powrocie do Wielkiej Brytanii wykreował się na bohatera wojennego, co pozwoliło mu wejść na lokalne arystokratyczne salony. W czasach bez internetu, ba, nawet bez telefonów komórkowych, łatwiej było wcisnąć historię w rodzaju „naprawdę mam dziewczynę w innej szkole!”.

Dla nieprzekonanych MacGregor miał przygotowane m.in. banknoty swojego zmyślonego państwa, flagę i dokumenty przyznające prawo do ziemi. Dzięki temu udało mu się prawdopodobnie zarobić setki tysięcy funtów. A wkręceni osadnicy? Cóż, po dotarciu do miejsca docelowego – zamiast bogatej stolicy i ziemi gotowej do zamieszkania – zobaczyli dziką dżunglę. Nim przybył ratunek, zmarło ponad 150 osób, które uwierzyły w historię MacGregora. Przykład Poyais pokazuje, że niekoniecznie argument „jeśli coś zostało zapisane w przeszłości, to na pewno istniało” zawsze ma swoją wartość.

Werdykt: Pojawiam się i znikam

W związku z wątpliwościami co do tego, czy wyspa Bermeja rzeczywiście istniała w Meksyku, zorganizowano niezależne od siebie ekspedycje, które miały zlokalizować wyspę. Jedną z nich przeprowadził Uniwersytet z Mexico City, kolejną zorganizował Sekretarz Marynarki Wojennej (s. 222). Żadna z nich nie znalazła śladów istnienia wyspy (1, 2).

Znikanie kawałków lądów nie zawsze jest jednak elementem teorii spiskowej. Czasem zdarza się, że państwa „podbierają sobie” fragmenty lądu. Tak było np. w przypadku Singapuru, który został oskarżony o to, że zabiera plażę okolicznym wyspom, aby powiększać swoje terytorium. A jeśli chcecie lepiej poznać tę historię, to zostawiam Was z tym doskonałym materiałem.