ANALIZA W PIGUŁCE

W mediach społecznościowych ponownie pojawia się dezinformacja dotycząca szczepień przeciwko HPV (1, 2). To wątek, który był już przez nas niejednokrotnie weryfikowany (np. 1, 2, 3).

Tym razem w nagraniu (1, 2) wypowiadają się m.in. prawniczka Anna Kubala oraz Kaja Godek, działaczka znana np. ze swojej aktywności w tzw. ruchach pro-life. Wypowiedzi obu kobiet były już w przeszłości analizowane na łamach Demagoga. Rozpowszechniały wprowadzające w błąd informacje m.in. na temat szczepień i płciowości.

Źródło: Facebook.com, 9.10.2024

Nagranie zyskało dużą popularność: na Facebooku odtworzono je ponad 26 tys. razy, zareagowano na nie ponad 400 razy, a udostępniono ponad 300 razy. Na Instagramie polubiło je ponad 1,4 tys. osób.

Dezinformacja na temat bazy VAERS

W nagraniu padają słowa: „dzisiaj sprawdzałam amerykańską bazę VAERS, jest to baza, do której zgłaszane są niepożądane odczyny poszczepienne w Stanach Zjednoczonych po różnych szczepionkach. Sprawdzałam tę bazę odnośnie danych dotyczących tylko szczepionki na… przeciwko HPV” [czas nagrania 0:45].

I dalej: „na dzień dzisiejszy jest tam zanotowanych 640 zgonów, 640 zgonów u osób, które przyjęły szczepionkę przeciwko HPV. Ogólnie powikłań zgłoszono, proszę państwa, 77 693, w tym bardzo ciężkich powikłań 11 659” [czas nagrania 1:16].

Na temat dezinformacji związanej z bazą VAERS pisaliśmy na łamach Demagoga już wielokrotnie (1, 2, 3, 4). Jest to amerykański system zgłaszania niepożądanych odczynów poszczepiennych, którego pełna nazwa brzmi: Vaccine Adverse Event Reporting System. System ten nie rozstrzyga, czy zgłoszony odczyn rzeczywiście nastąpił wskutek podania szczepionki. Przyjmuje on zasadniczo wszystkie zgłoszenia: zarówno od lekarzy, pacjentów, jak i od opinii publicznej.

VAERS nie rozstrzyga, czy zgłoszenie faktycznie było związane ze szczepionką

To, czy dane zdarzenie zgłoszone do VAERS faktycznie wystąpiło i miało związek ze szczepionką, jest ustalane dopiero na późniejszych etapach. Dlatego nie można tych danych traktować jako potwierdzonych NOP. Zastrzeżenia te są zresztą publikowane na stronie projektu poświęconej interpretacji danych. Napisano tam:

Jak już zwracaliśmy uwagę wcześniej, do bazy VAERS są przyjmowane nawet zgłoszenia, według których szczepionka rzekomo zamieniła kogoś w Hulka (1, 2, 3). Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat funkcjonowania tego systemu, a także jego europejskiego odpowiednika (czyli EudraVigilance), zapoznaj się z naszą wcześniejszą analizą.

Kampania społeczna to nie to samo, co reklama

W nagraniu słyszymy również: „jest nagrana reklama, w której kilka pań, w tym modelka Anja Rubik, udają nauczycielki w szkole i zapraszają, i reklamują, żeby brać to szczepienie, chronić swoje dziecko” [czas nagrania 0:01].

Nie odnaleźliśmy żadnej reklamy, w której Anja Rubik „udaje nauczycielkę w szkole”. Trafiliśmy natomiast na kilka materiałów wideo kampanii społecznej promującej profilaktykę szczepienną przeciw HPV, w których modelka bierze udział (np. 1, 2, 3).

Anna Kubala odnosi się do tego typu nagrań, mówiąc: „Teraz chciałam się pani urzędniczki zapytać, bo to jest przestępstwo, bo to jest, proszę pań, przestępstwo. […] Żadnych refundowanych leków nie wolno reklamować, nie wolno reklamować żadnych dla dzieci, a wy to robicie w szkołach. Gdzie wy urzędnicy jesteście, przepraszam i GIFu i urzędu kontroli, gdzie wy jesteście, co wy robicie, przecież to jest przestępstwo” [czas nagrania 0:14].

W kampanii społecznej promuje się postawę, a nie produkt

Różnicę pomiędzy promowaniem określonych postaw a promowaniem produktów można wyjaśnić na przykładzie akcji społecznej zachęcającej do wykonywania cytologii.

Warto dodać, że Anna Kubala także wprowadza w błąd, mówiąc, że nie wolno reklamować leków dla dzieci. Takiego zastrzeżenia nie ma na stronie ministerialnej. Leki przeznaczone dla młodych pacjentów są powszechnie reklamowane (np. 1, 2, 3).

Szczepienia wprowadza się właśnie dlatego, że są skuteczne i bezpieczne

Dalej w nagraniu wypowiada się mi.in. Kaja Godek, która mówi: „skoro szczepienia są tak skuteczne i bezpieczne, po co jest przymus szczepień?” [czas nagrania 2:52].

Istnieją szczepienia, które są obowiązkowe (np. przeciw polio, krztuścowi). To, że przydzielono im taką kategorię, wynika m.in. z tego, że skutecznie zapobiegają groźnym chorobom, a zarazem ryzyko związane z ich przyjęciem jest minimalne. Dlatego – wbrew temu, co mówi Kaja Godek [czas nagrania 2:52] – pomiędzy obowiązkiem szczepiennym a bezpieczeństwem i skutecznością preparatu nie ma sprzeczności.

Co to znaczy, że rodzic jest odpowiedzialny za szczepienie dziecka?

W nagraniu poruszono również wątek odpowiedzialności związanej ze szczepieniem: „dlaczego jest redystrybucja odpowiedzialności, skoro to ryzyko jest też niewielkie, dlaczego ta redystrybucja odpowiedzialności zachodzi. Dlaczego mają rodzice swoim podpisem potwierdzać, że biorą na siebie odpowiedzialność za zaszczepienie dziecka” [czas nagrania 3:30].

Również ta wypowiedź wprowadza w błąd i manipuluje pojęciem „odpowiedzialność”. Rodzice lub opiekunowie dziecka są odpowiedzialni za przestrzeganie kalendarza szczepień obowiązkowych, ponieważ to właśnie oni zwykle sprawują pieczę nad osobą niepełnoletnią (s. 17).

W szczególnych przypadkach decyzja dotycząca podania szczepienia może być podjęta przez sąd opiekuńczy. Jak podaje Ministerstwo Zdrowia (MZ):

Wykonanie szczepienia zalecanego lub obowiązkowego

W kontekście szczepień mówimy więc o odpowiedzialności rodziców za wywiązanie się z obowiązku szczepiennego. Dlatego twierdzenie, że następuje tu „redystrybucja odpowiedzialności” [czas nagrania 3:18] jest nieuzasadnione. Ta odpowiedzialność nie jest rodzicom „redystrybuowana”. Ona po prostu spoczywa w rękach rodziców lub opiekunów, którzy sprawują pieczę nad osobą małoletnią (s. 17).

Skoro wyjaśniliśmy już tę kwestię, odnieśmy się do jeszcze jednego fragmentu wypowiedzi utrwalonej na nagraniu: „dlaczego mają rodzice swoim podpisem potwierdzać, że biorą na siebie odpowiedzialność za zaszczepienie dziecka?” [czas nagrania 3:29].

Rodzice nie muszą potwierdzać podpisem, że biorą na siebie odpowiedzialność za zaszczepienie dziecka. Mogą natomiast podpisać zgodę na szczepienie – na przykład wtedy, gdy ma ono zostać wykonane bez ich obecności.